HappyNews@ Media Team

This channel publishes all kinds of news related to the world.you will always be grateful if you always keep such a relationship with me.

HappyNews @ Science and Technology

Click here for every news from science and stay with HappyNews.

Happy News @ рдк्рд░ेрд░рдХ рд╡िрдЪाрд░

Click here for a relayed news with a motivational idea and stay with HappyNews.

HappyNews @ Politics

Click here for news related to politics and stay with HappyNews.

HappyNews @ Lifestyle and Relationship

Click here for the motive thought with image and stay with HappyNews.

2 рдлрд░рд╡рд░ी рдХो рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी, рдЬाрдиें рдкूрдЬा рдХा рд╢ुрдн рдоुрд╣ूрд░्рдд

рдзрд░्рдо рдбेрд╕्рдХ: рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी рдПрдХ рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣िंрджू рдкрд░्рд╡ рд╣ै, рдЬो рд╣рд░ рд╡рд░्рд╖ рдоाрдШ рдоाрд╕ рдХी рд╢ुрдХ्рд▓ рдкрдХ्рд╖ рдХी рдкंрдЪрдоी рддिрдеि рдХो рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖, рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी 2 рдлрд░рд╡рд░ी 2025 рдХो рдордиाрдИ рдЬाрдПрдЧी। рдЗрд╕ рджिрди рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╡िрдж्рдпा рдФрд░ рдХрд▓ा рдХी рджेрд╡ी рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдЬ्рдЮाрди, рд╕ंрдЧीрдд, рдХрд▓ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рдХी рджेрд╡ी рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рдФрд░ рдЗрд╕ рджिрди рдЙрдирдХी рдкूрдЬा рд╕े рд╡िрдж्рдпा рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै।

рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी рдХा рд╢ुрдн рдоुрд╣ूрд░्рдд

рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी рдХे рджिрди рдкूрдЬा рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдоुрд╣ूрд░्рдд 2 рдлрд░рд╡рд░ी рдХो рд╕ुрдмрд╣ 7 рдмрдЬрдХрд░ 09 рдоिрдирдЯ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рджोрдкрд╣рд░ 12 рдмрдЬрдХрд░ 35 рдоिрдирдЯ рддрдХ рд░рд╣ेрдЧा। рдЗрд╕ рджिрди рдкूрдЬा рдХे рд▓िрдП рд╕िрд░्рдл 5 рдШंрдЯे 26 рдоिрдирдЯ рдХा рд╕рдордп рдоिрд▓ेрдЧा। рдЗрд╕ рд╕рдордп рдХे рдмीрдЪ рдоें рдХрднी рднी рдкूрдЬा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдкंрдЪрдоी рддिрдеि рдХा рд╕рдордп

рдкंрдЪрдоी рддिрдеि рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 2 рдлрд░рд╡рд░ी 2025 рдХो рд╕ुрдмрд╣ 9:14 рдмрдЬे рд╣ोрдЧी рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕рдоाрдкрди 3 рдлрд░рд╡рд░ी 2025 рдХो рдк्рд░ाрддः 6:52 рдмрдЬे рд╣ोрдЧा। рдЕрддः рдЗрд╕ рддिрдеि рдХे рджौрд░ाрди рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рдкूрдЬा рдХा рдЖрдпोрдЬрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी рдХा рдорд╣рдд्рд╡

рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी рдХो рдЦाрд╕рддौрд░ рдкрд░ рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рдкूрдЬा рдХे рд░ूрдк рдоें рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬो рдЙрдирдХे рднрдХ्рддों рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬ्рдЮाрди, рдмुрдж्рдзि рдФрд░ рд╕рдлрд▓рддा рд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рджिрди рд╣ी рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХा рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиा рд╣ुрдЖ рдеा, рдЬो рдм्рд░рд╣्рдоाрдЬी рдХे рдоुрдЦ рд╕े рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдИ рдеीं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕ рджिрди рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рдкूрдЬा рд╕े рди рдХेрд╡рд▓ рдЬ्рдЮाрди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рд╕ुрдЦ, рд╕рдоृрдж्рдзि рдФрд░ рд╕рдлрд▓рддा рднी рдЖрддी рд╣ै।

рдмрд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी рдХे рд░ीрддि-рд░िрд╡ाрдЬ рдФрд░ рдкूрдЬा рд╡िрдзि

рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рдкूрдЬा: рдЗрд╕ рджिрди рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдкूрдЬा рдХे рджौрд░ाрди рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдХे рдлूрд▓, рдкीрд▓े рдЪाрд╡рд▓, рд╣рд▓्рджी, рддाрдЬे рдлрд▓, рдФрд░ рдоिрдаाрдЗрдпां рдЕрд░्рдкिрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ैं। рдкीрд▓ा рд░ंрдЧ рдмрд╕ंрдд рдЛрддु рдФрд░ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдкूрдЬा рдоें рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ै।

рд╡िрдзाрди: рдкूрдЬा рдХे рджौрд░ाрди рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рд╡ंрджрдиा рдФрд░ рдоंрдд्рд░ोрдЪ्рдЪाрд░ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиी рдХिрддाрдмों рдФрд░ рд▓ेрдЦрди рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै рддाрдХि рдЙрдирдХी рдкрдв़ाрдИ рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдоिрд▓े।

рднोрдЧ рдФрд░ рдЕрд░्рдкрдг: рдкूрдЬा рдоें рдоां рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХो рдкीрд▓े рдлूрд▓ рдФрд░ рдкीрд▓े рднोрдЧ рдЕрд░्рдкिрдд рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै рдХि рдмрд╕ंрдд рдЛрддु рдХे рд╕ाрде рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдФрд░ рд╕ुрдЦ-рд╕рдоृрдж्рдзि рдХा рдЖрдЧрдорди рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै।

рдмिрд╣ाрд░ рдмोрд░्рдб 12рд╡ीं рдкрд░ीрдХ्рд╖ा 1 рдлрд░рд╡рд░ी рд╕े, рдЬाрдиें 7 рдиिрдпрдо

рдкрдЯрдиा: рдмिрд╣ाрд░ рдмोрд░्рдб рдХी 12рд╡ीं рдкрд░ीрдХ्рд╖ा 1 рдлрд░рд╡рд░ी рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा 15 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рдЪрд▓ेрдЧी। рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧрднрдЧ 12 рд▓ाрдЦ 92 рд╣рдЬाрд░ рдЫाрдд्рд░ों рдиे рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдХрд░ाрдпा рд╣ै, рдЬो рдмिрд╣ाрд░ рд░ाрдЬ्рдп рднрд░ рдоें 1,677 рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░ों рдкрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рджेंрдЧे। рдмिрд╣ाрд░ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╕рдоिрддि (BSEB) рдиे рдЗрд╕ рдмाрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХो рд▓ेрдХрд░ рдХुрдЫ рдЕрд╣рдо рдЧाрдЗрдбрд▓ाрдЗрди рдЬाрд░ी рдХी рд╣ैं, рдЬिрдирдХा рдкाрд▓рди рд╕рднी рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдХрд░рдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै। 

1 .рд╕рдордп рдкрд░ рдкрд╣ुंрдЪे рдПрдЧ्рдЬाрдо рд╕ेंрдЯрд░

рдмिрд╣ाрд░ рдмोрд░्рдб рдиे рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдП рд╣ैं рдХि рдЙрди्рд╣ें рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░ рдкрд░ рд╕рдордп рд╕े рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЖрдзा рдШंрдЯा рдкрд╣рд▓े рдкрд╣ुंрдЪрдиा рд╣ोрдЧा। рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░ рдХे рдЧेрдЯ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╢ुрд░ू рд╣ोрдиे рд╕े 30 рдоिрдирдЯ рдкрд╣рд▓े рдмंрдж рд╣ो рдЬाрдПंрдЧे। рдкрд╣рд▓ी рд╢िрдл्рдЯ рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╕ुрдмрд╣ 09:30 рдмрдЬे рд╢ुрд░ू рд╣ोрдЧी, рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рд╢िрдл्рдЯ рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рджोрдкрд╣рд░ 02:00 рдмрдЬे рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ोрдЧी।

рдкрд╣рд▓ी рд╢िрдл्рдЯ рдХा рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╕ुрдмрд╣ 08:30 рдмрдЬे рд╕े рд╣ोрдЧा, рдФрд░ рдЧेрдЯ 09:00 рдмрдЬे рдмंрдж рд╣ो рдЬाрдПंрдЧे। рдЬрдмрдХि рджूрд╕рд░ी рд╢िрдл्рдЯ рдХा рдк्рд░рд╡ेрд╢ рджोрдкрд╣рд░ 01:00 рдмрдЬे рд╕े рд╣ोрдЧा, рдФрд░ рдЧेрдЯ 01:30 рдмрдЬे рдмंрдж рд╣ो рдЬाрдПंрдЧे।

2 .рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдЧैрдЬेрдЯ्рд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз

рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░ों рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдЧैрдЬेрдЯ्рд╕ рдЬैрд╕े рдоोрдмाрдЗрд▓ рдлोрди, рдм्рд▓ूрдЯूрде, рдИрдпрд░рдлोрди, рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░, рдпा рдЕрди्рдп рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдЙрдкрдХрд░рдг рд▓ाрдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी। рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖рддा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдХрджрдо рдЙрдаाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

3 .рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░ рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा

рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░ों рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХрдб़ी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд░рд╣ेрдЧी। рдХेंрдж्рд░ рдХे 200 рдоीрдЯрд░ рдХे рджाрдпрд░े рдоें рдзाрд░ा 144 рд▓ाрдЧू рд╣ोрдЧी, рдЬो рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рднीрдб़-рднाрдб़ рдпा рдЕрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓ाрдЧू рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдкुрд▓िрд╕ рдмрд▓ рдХी рддैрдиाрддी рднी рдХी рдЬाрдПрдЧी।

4 .рд╡ॉрдЯ्рд╕рдПрдк рдЧ्рд░ुрдк рдФрд░ рдХंрдЯ्рд░ोрд▓ рд░ूрдо

рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХे рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХी рдиिрдЧрд░ाрдиी рдХे рд▓िрдП рдмिрд╣ाрд░ рдмोрд░्рдб рдиे рдПрдХ WhatsApp рдЧ्рд░ुрдк рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рд╣ै। рдХिрд╕ी рднी рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд▓िрдП рдмोрд░्рдб рдиे 31 рдЬрдирд╡рд░ी рд╕े 15 рдлрд░рд╡рд░ी 2025 рддрдХ рдПрдХ рдХंрдЯ्рд░ोрд▓ рд░ूрдо рднी рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдХंрдЯ्рд░ोрд▓ рд░ूрдо рдХा рд╕ंрдкрд░्рдХ рдиंрдмрд░ рд╣ै: 0612-2232257 рдФрд░ 0612-2232227।

5 .рдЬूрддे-рдоोрдЬे рдкрд╣рдирдиे рдХी рдЫूрдЯ рдоिрд▓ेрдЧी

рдмिрд╣ाрд░ рдмोрд░्рдб рдиे рдаंрдб рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдЫाрдд्рд░ों рдХो 5 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдЬूрддे рдФрд░ рдоोрдЬे рдкрд╣рдирдиे рдХी рдЫूрдЯ рджी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдоौрд╕рдо рдХी рд╕्рдеिрддि рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा рдЬाрдПрдЧा рдХि рдпрд╣ рдЫूрдЯ рдЖрдЧे рдЬाрд░ी рд░рдЦी рдЬाрдП рдпा рдирд╣ीं।

6 .рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдФрд░ рдиिрдпрдоों рдХा рдкाрд▓рди

рдмिрд╣ाрд░ рдмोрд░्рдб рдиे рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдХिрд╕ी рднी рдЫाрдд्рд░ рдХो рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдирдХрд▓ рдпा рдЕрдиुрд╢ाрд╕рдирд╣ीрдирддा рдХी рдЕрдиुрдорддि рдирд╣ीं рджी рдЬाрдПрдЧी। рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХेंрдж्рд░ рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХो рд╢ांрддिрдкूрд░्рд╡рдХ рдФрд░ рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдмाрд╣рд░ी рдорджрдж рдХे рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрдЧी। рдпрджि рдХोрдИ рдЫाрдд्рд░ рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдзोрдЦाрдзрдб़ी рдоें рд▓िрдк्рдд рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдХрдб़ी рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХी рдЬाрдПрдЧी।

рдмिрд╣ाрд░ рдоें рд▓рдЧेрдЧी 50 рджिрдиों рдоें 15 рдирдИ рдлैрдХ्рдЯ्рд░िрдпां

рдкрдЯрдиा: рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмрдб़ी рдкрд╣рд▓ рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै рдХि рдЕрдЧрд▓े 50 рджिрдиों рдоें рдмिрд╣ाрд░ рдоें 15 рдирдИ рдоैрди्рдпुрдлैрдХ्рдЪрд░िंрдЧ рдЗрдХाрдЗрдпां рд╢ुрд░ू рдХी рдЬाрдПंрдЧी। рдЙрдж्рдпोрдЧ рдоंрдд्рд░ी рдиीрддीрд╢ рдоिрд╢्рд░ рдиे рдпрд╣ рдЬाрдирдХाрд░ी рдЕрдкрдиे рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдЕрдХाрдЙंрдЯ рдкрд░ рд╕ाрдЭा рдХी рдФрд░ рдЗрд╕ рдкрд╣рд▓ рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдЙрдо्рдоीрджें рдЬрддाрдИं।

рдиीрддीрд╢ рдоिрд╢्рд░ рдиे рдЕрдкрдиे рдкोрд╕्рдЯ рдоें рд▓िрдЦा, "50 рджिрди….15 рдирдИ рдХाрд░्рдпрд░рдд рдЗрдХाрдЗрдпां, рдЙрдж्рдпोрдЧ рд╡िрднाрдЧ рдЕрдЧрд▓े 50 рджिрдиों рдоें 15 рдирдИ рдоैрди्рдпुрдлैрдХ्рдЪрд░िंрдЧ рдЗрдХाрдИрдпों рдХो рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рд╕ंрдХрд▓्рдкिрдд рд╣ै। рдЙрдж्рдпोрдЧ рд╡िрднाрдЧ рдХी рдЯीрдо рдЬिрд╕ рдЙрдд्рд╕ाрд╣, рдКрд░्рдЬा рдФрд░ рд╢्рд░рдо рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै, рдоुрдЭे рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рдЕрдЧрд▓े 50 рджिрдиों рдоें 15 рдирдИ рдЗрдХाрдИрдпों рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕िрдж्рдз рд╣ोрдЧा।"

рдпрд╣ рдШोрд╖рдгा рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоाрдиी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдирдИ рдоैрди्рдпुрдлैрдХ्рдЪрд░िंрдЧ рдЗрдХाрдЗрдпों рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╕े рди рдХेрд╡рд▓ рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХो рдЧрддि рдоिрд▓ेрдЧी, рдмрд▓्рдХि рд╕्рдеाрдиीрдп рд▓ोрдЧों рдХो рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рднी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोंрдЧे। рдЗрди рдЗрдХाрдЗрдпों рдХे рдЪाрд▓ू рд╣ोрдиे рд╕े рд╡िрднिрди्рди рдЙрдж्рдпोрдЧों рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ेрдЧा, рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдмुрдиिрдпाрджी рдвांрдЪे рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╣ोрдЧा।

рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा рдпрд╣ рдк्рд░рдпाрд╕ рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдкрд░िрджृрд╢्рдп рдХो рдмрджрд▓рдиे рдоें рдорджрджрдЧाрд░ рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЦाрд╕рдХрд░ рдЙрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЬрд╣ां рдФрдж्рдпोрдЧिрдХीрдХрд░рдг рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПं рдЕрдзिрдХ рд╣ैं। рдЙрдж्рдпोрдЧ рдоंрдд्рд░ी рдиे рдпрд╣ рднी рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рддेрдЬ рдФрд░ рдХुрд╢рд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрднाрдЧ рдХी рдЯीрдо рд╕рдХ्рд░िрдп рд░ूрдк рд╕े рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै।

рдЖंрдЦों рдХा рд▓ेंрд╕ рд╕ाрдл рд░рдЦрддे рд╣ैं рдпे 5 рд╕ुрдкрд░рдлूрдб्рд╕

рд╣ेрд▓्рде рдбेрд╕्рдХ: рдЖंрдЦों рдХे рд▓ेंрд╕ рдХो рд╕ाрдл рдФрд░ рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рдЦाрд╕ рдлूрдб्рд╕ рдмрд╣ुрдд рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рдЖंрдЦों рдоें рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдХी рдкрд░ेрд╢ाрдиी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ैं। рд╕ाрде рд╣ी рд╕ाрде рдЗрд╕рд╕े рдЖंрдЦों рдХी рд░ोрд╢рдиी рднी рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рднी рдХो рдЗрд╕рдХा рд╕ेрд╡рди рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП।

рдЖंрдЦों рдХा рд▓ेंрд╕ рд╕ाрдл рд░рдЦрддे рд╣ैं рдпे 5 рд╕ुрдкрд░рдлूрдб्рд╕

1 .рдЧाрдЬрд░ рдФрд░ рд╢рдХрд░рдХंрдж: рд╡िрдЯाрдоिрди A рдХा рд╕्рд░ोрдд

рдЧाрдЬрд░ рдФрд░ рд╢рдХрд░рдХंрдж рдоें рд╡िрдЯाрдоिрди A рднрд░рдкूрд░ рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рдЖंрдЦों рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╣ै рдФрд░ рджृрд╖्рдЯि рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдмрдиाрддा рд╣ै।

2 .рдкाрд▓рдХ рдФрд░ рдХेрд▓: рдПंрдЯीрдСрдХ्рд╕ीрдбेंрдЯ्рд╕ рд╕े рднрд░рдкूрд░

рдкाрд▓рдХ рдФрд░ рдХेрд▓ рдЬैрд╕े рд╣рд░ी рдкрдд्рддेрджाрд░ рд╕рдм्рдЬिрдпों рдоें lutein рдФрд░ zeaxanthin рдЬैрд╕े рдПंрдЯीрдСрдХ्рд╕ीрдбेंрдЯ्рд╕ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдЖंрдЦों рдХी рд░ोрд╢рдиी рдХो рдмрдиाрдП рд░рдЦрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрдо्рд░ рдмрдв़рдиे рдХे рд╕ाрде рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рдмрдЪाрддे рд╣ैं।

3 .рд╕ाрдЗрдЯ्рд░рд╕ рдлрд▓: рд╡िрдЯाрдоिрди C рд╕े рднрд░рдкूрд░

рдЖंрд╡рд▓ा, рд╕ंрддрд░ा, рдиींрдмू, рдФрд░ рдЕрдорд░ूрдж рдЬैрд╕े рд╕ाрдЗрдЯ्рд░рд╕ рдлрд▓ рдоें рд╡िрдЯाрдоिрди C рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рдЖंрдЦों рдХे рд▓ेंрд╕ рдХो рд╕्рд╡рд╕्рде рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдФрд░ рдЖंрдЦों рдХे рдЯिрд╢्рдпू рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рд╕े рдмрдЪाрддा рд╣ै।

4 .рдмाрджाрдо : рдЖंрдЦों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдкрд░рдлूрдб

рдм्рд▓ू рдмैрд░ीрдЬ़ рдоें рдоौрдЬूрдж рдПंрдЯीрдСрдХ्рд╕ीрдбेंрдЯ्рд╕ рдФрд░ рд╡िрдЯाрдоिрди्рд╕ рдЖंрдЦों рдХो рдоुрдХ्рдд рдХрдгों рд╕े рдмрдЪाрддे рд╣ैं рдФрд░ рджृрд╖्рдЯि рдХो рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рддेрдЬ рдмрдиाрдП рд░рдЦрддे рд╣ैं।

5 .рд╕рдк्рддाрд╣ рдоें рдПрдХ рдмाрд░ рдордЫрд▓ी рдЦाрдиा: рдУрдоेрдЧा-3 рдХा рд╕्рд░ोрдд

рдордЫрд▓ी, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рд╕ैрд▓्рдорди рдФрд░ рдЯूрдиा, рдУрдоेрдЧा-3 рдлैрдЯी рдПрд╕िрдб्рд╕ рд╕े рднрд░рдкूрд░ рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЬो рдЖंрдЦों рдХी рд╕ूрдЬрди рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╡िрдХाрд░ों рд╕े рдмрдЪाрд╡ рдХрд░рддी рд╣ैं।

рдмिрд╣ाрд░ рдоें рд╣ोрдо рдЧाрд░्рдб рдХे 15,000 рдкрджों рдкрд░ рд╣ोрдЧी рднрд░्рддी

рдкрдЯрдиा: рдмिрд╣ाрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╕рд░рдХाрд░ी рдиौрдХрд░ी рдХी рддрд▓ाрд╢ рдХрд░ рд░рд╣े рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╢ाрдирджाрд░ рдЕрд╡рд╕рд░ рд╕ाрдордиे рдЖрдпा рд╣ै। рдмिрд╣ाрд░ рдЧृрд╣ рд░рдХ्рд╖ा рд╡ाрд╣िрдиी рдиे рд╣ोрдо рдЧाрд░्рдб (рдЧृрд╣рд░рдХ्рд╖рдХ) рдХे рдХुрд▓ 15,000 рдкрджों рдкрд░ рднрд░्рддी рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै। рдпрд╣ рднрд░्рддी рдЙрди рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоौрдХा рд╣ै рдЬो рдмिрд╣ाрд░ рдкुрд▓िрд╕ рдоें рдЕрдкрдиी рд╕ेрд╡ा рджेрдиे рдХे рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рд╣ैं।

рдмिрд╣ाрд░ рдЧृрд╣ рд░рдХ्рд╖ा рд╡ाрд╣िрдиी рд╣ोрдо рдЧाрд░्рдб рднрд░्рддी 2025: рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी

1. рдкрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: рдмिрд╣ाрд░ рдЧृрд╣ рд░рдХ्рд╖ा рд╡ाрд╣िрдиी рдиे рдХुрд▓ 15,000 рд╣ोрдо рдЧाрд░्рдб (рдЧृрд╣рд░рдХ्рд╖рдХ) рдХे рдкрджों рдкрд░ рднрд░्рддी рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै। рдпрд╣ рднрд░्рддी рд╡िрднाрдЧ рдХी рдУрд░ рд╕े рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдордЬрдмूрдд рдмрдиाрдиा рд╣ै।

2. рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा: рд╣ाрд▓ांрдХि рд╡िрднाрдЧ рдиे рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा рдХी рдШोрд╖рдгा рдирд╣ीं рдХी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдоीрдбिрдпा рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рдФрд░ рд╕ूрдд्рд░ों рд╕े рдпрд╣ рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै рдХि рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ рдХो 10рд╡ीं рдпा 12рд╡ीं рдкाрд╕ рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдпा рдлिрд░ рдЗрд╕рдХे рд╕рдордХрдХ्рд╖ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा рднी рдоाрди्рдп рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा рдХो рд▓ेрдХрд░ рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЬрд▓्рдж рд╣ी рд╡िрднाрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рдоें рджी рдЬाрдПрдЧी।

3. рдЖрдпु рд╕ीрдоा: рдЖрдпु рд╕ीрдоा рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рдЬрд▓्рдж рд╣ी рдЬाрд░ी рдХी рдЬाрдПрдЧी, рд▓ेрдХिрди рд╕ाрдоाрди्рдпрдд: рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рднрд░्рддी рдХे рд▓िрдП рдЖрдпु рд╕ीрдоा 18 рд╕े 40 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдмीрдЪ рд░рдЦी рдЬाрддी рд╣ै। рдЖрдпु рд╕ीрдоा рдоें рд╕рд░рдХाрд░ी рдиिрдпрдоों рдХे рддрд╣рдд рдЖрд░рдХ्рд╖िрдд рд╡рд░्рдЧ рдХे рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХो рдЫूрдЯ рджी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।

4. рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा: рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рджрдХ्рд╖рддा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг (PET) рдФрд░ рд▓िрдЦिрдд рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХो рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдлिрдЯ рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рд╕рдд्рдпाрдкрди рдФрд░ рдоेрдбिрдХрд▓ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рднी рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

5. рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा: рдЗрди рдкрджों рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдСрдирд▓ाрдЗрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ोрдЧी। рд╡िрднाрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рдЬाрд░ी рд╣ोрддे рд╣ी, рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ рд╡िрднाрдЧ рдХी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рдЬाрдХрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЖрд╡ेрджрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рд╕े рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ों рдХी рдоांрдЧ рдХी рдЬाрдПрдЧी, рдЬैрд╕े рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдк्рд░рдоाрдгрдкрдд्рд░, рдЬрди्рдо рдк्рд░рдоाрдгрдкрдд्рд░, рдЬाрддि рдк्рд░рдоाрдгрдкрдд्рд░ (рдпрджि рд▓ाрдЧू рд╣ो), рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़।

6. рд░ोрд╕्рдЯрд░ рдХ्рд▓िрдпрд░ेंрд╕: рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЧृрд╣рд░рдХ्рд╖рдХ рдХे 15,000 рдкрджों рдХे рд▓िрдП рд░ोрд╕्рдЯрд░ рдХ्рд▓िрдпрд░ेंрд╕ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдкूрд░ी рдХрд░ рд▓ी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рднрд░्рддी рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рддेрдЬी рдЖрдПрдЧी। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рдмाрдж, рд╡िрднाрдЧ рдЬрд▓्рдж рд╣ी рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рдЬाрд░ी рдХрд░ेрдЧा, рдЬिрд╕рдХे рдмाрдж рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╢ुрд░ू рдХी рдЬाрдПрдЧी।

рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рдХा рдЗंрддрдЬाрд░:

рдмिрд╣ाрд░ рдЧृрд╣ рд░рдХ्рд╖ा рд╡ाрд╣िрдиी рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рдЬाрд░ी рд╣ोрддे рд╣ी рднрд░्рддी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕рднी рдЬрд░ूрд░ी рд╡िрд╡рд░рдг рдЬैрд╕े рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा, рдЖрдпु рд╕ीрдоा, рдЖрд╡ेрджрди рд╢ुрд▓्рдХ, рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЖрджि рдХे рдмाрд░े рдоें рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░рджाрди рдХी рдЬाрдПрдЧी। рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХो рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рдХा рдЗंрддрдЬाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा, рддाрдХि рд╡े рд╕рд╣ी рд╕рдордп рдкрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХें।

рдмिрд╣ाрд░ рдоें рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдкूрдЬा рдХे рд▓िрдП рд▓ेрдиा рд╣ोрдЧा рд▓ाрдЗрд╕ेंрд╕

рд╕ाрд░рдг: рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдкूрдЬा рдХो рд▓ेрдХрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдиे рдирдИ рджिрд╢ा-рдиिрд░्рджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХिрдП рд╣ैं। рддाрдЬा рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдоुрддाрдмिрдХ рд╕ाрд░рдг рдЬिрд▓े рд╕рдоेрдд рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЬिрд▓ों рдоें рдЕрдм рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдкूрдЬा рдХे рдЖрдпोрдЬрди рдХे рд▓िрдП рд▓ाрдЗрд╕ेंрд╕ рд▓ेрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдирдИ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ाрд░рдг рдЬिрд▓े рдХे рдкрд░рд╕ा рдеाрдиा рдкрд░िрд╕рд░ рдоें рд╢ांрддि рд╕рдоिрддि рдХी рдмैрдардХ рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЧрдИ, рдЬिрд╕рдоें рдкूрдЬा рд╕рдоिрддिрдпों рдХो рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХी рддрд░рдл рд╕े рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ।

рдмрддा рджें рдХी рдмैрдардХ рдоें рд╕ाрд░рдг рдЬिрд▓े рдХे рд╕ीрдУ рдЕрдиुрдЬ рдХुрдоाрд░ рдФрд░ рдеाрдиाрдз्рдпрдХ्рд╖ рд╕ुрдиीрд▓ рдХुрдоाрд░ рдиे рдкूрдЬा рд╕рдоिрддिрдпों рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХो рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рджिрд╢ा-рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдП। рд╕ीрдУ рдЕрдиुрдЬ рдХुрдоाрд░ рдиे рдкूрдЬा рд╕рдоिрддि рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рд╕े рдХрд╣ा рдХि рд╡े рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╕рдордп рд╕ीрдоा рдХे рдЕंрджрд░ рдЕрдкрдиी рдкूрдЬा рд╕рдоिрддि рдХा рдиिрдмंрдзрди рдХрд░ा рд▓ें рдФрд░ рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕рджрд╕्рдпों рдХी рд╕ूрдЪी рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдПं। 

рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкूрдЬा рд╕рдоिрддिрдпों рд╕े рдпрд╣ рднी рдХрд╣ा рдХि рд╡े рдоूрд░्рддि рд╡िрд╕рд░्рдЬрди рднी рд╕рдордп рдкрд░ рдХрд░ें рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрдкрдд्рддिрдЬрдирдХ рдЧीрддों рдФрд░ рдЕрд╢्рд▓ीрд▓ рдЧाрдиों рд╕े рдкрд░рд╣ेрдЬ рдХрд░ें। рдкूрдЬा рд╕рдоिрддि рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рд╕े рдпрд╣ рднी рдЕрдкीрд▓ рдХी рдХि рд╡े рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рддрд░ीрдХे рд╕े рдкूрдЬा рд╕рдо्рдкрди्рди рдХрд░ें, рддाрдХि рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╢ांрддि рдФрд░ рд╕ौрд╣ाрд░्рджрдкूрд░्рдг рдмрдиा рд░рд╣े। 

рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢рд░ाрд░рддी рддрдд्рд╡ों рдкрд░ рдирдЬрд░ рд░рдЦрдиे рдХी рднी рдмाрдд рдХी рдФрд░ рдкूрдЬा рд╕рдоिрддिрдпों рд╕े рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХे рд╕ाрде рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдкीрд▓ рдХी, рддाрдХि рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрд╢ांрддि рдпा рд╣िंрд╕ा рд╕े рдмрдЪा рдЬा рд╕рдХे। рдкूрдЬा рд╕рдоिрддिрдпों рдХो рдпрд╣ рд╕рдордЭाрдпा рдЧрдпा рдХि рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдкूрдЬा рдПрдХ рдзाрд░्рдоिрдХ рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЖрдпोрдЬрди рд╣ै, рдЬिрд╕े рдкूрд░े рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ाрде рдордиाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕ рдкрд╣рд▓ рдХे рдЬрд░िрдП рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рди рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЖрдпोрдЬрдиों рдХो рд╢ांрддिрдкूрд░्рдг рддрд░ीрдХे рд╕े рд╕ंрдкрди्рди рдХрд░ाрдиा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╢ांрддि рдФрд░ рд╕рдж्рднाрд╡ рднी рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा рд╣ै।

рдпूрдкी рдХे рд╢ुрднांрд╢ु рдЬाрдПंрдЧे рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╕्рдЯेрд╢рди

рди्рдпूрдЬ рдбेрд╕्рдХ: рд▓рдЦрдирдК рдХे рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा, рднाрд░рддीрдп рд╡ाрдпुрд╕ेрдиा рдХे рдЧ्рд░ुрдк рдХैрдк्‍рдЯрди, рдиे рдПрдХ рдирдИ рдКंрдЪाрдИ рдХो рдЫुрдЖ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ें рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╕्рдЯेрд╢рди (рдЖрдИрдПрд╕рдПрд╕) рдХे рд▓िрдП рдПрдХ्рд╕िрдУрдо рдоिрд╢рди-4 рдХे рдкाрдпрд▓рдЯ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪुрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдкрд╣рд▓े рднाрд░рддीрдп рд╣ैं рдЬो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдЬाрдПंрдЧे рдФрд░ рдЖрдИрдПрд╕рдПрд╕ рдкрд░ рдЕрдкрдиा рд╕рдлрд░ рдХрд░ेंрдЧे। рдЗрд╕ рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд╕ाрде, рд╡рд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рддीрдп рд╡ाрдпुрд╕ेрдиा рдХा рдиाрдо рд░ोрд╢рди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рднाрд░рдд рдХे рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЕрднिрдпाрди рдХो рднी рдирдИ рджिрд╢ा рджे рд░рд╣े рд╣ैं।

рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा рдХा рдЬрди्‍рдо рдФрд░ рдХैрд░िрдпрд░

рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा рдХा рдЬрди्рдо 10 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░, 1985 рдХो рд▓рдЦрдирдК рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЙрдирдХे рдХрд░िрдпрд░ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рднाрд░рддीрдп рд╡ाрдпु рд╕ेрдиा рд╕े рд╣ुрдИ, рдЬрд╣ां рдЬूрди 2006 рдоें рд╡рд╣ рдПрдХ рдлाрдЗрдЯрд░ рдкाрдпрд▓рдЯ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ुрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рдЙрдб़ाрди рдХ्рд╖рдорддा рдХो рдХрдИ рд╡िрдоाрдиों рдкрд░ рд╕ाрдмिрдд рдХिрдпा рд╣ै, рдЬैрд╕े Su-30 MKI, MiG-21, MiG-29, Jaguar, Hawk, Dornier рдФрд░ An-32। 2,000 рдШंрдЯे рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЙрдб़ाрди рднрд░рдиे рдХा рдЙрдирдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдЗрд╕े рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рднी рдЪुрдиौрддी рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рддैрдпाрд░ рд╣ैं। рдоाрд░्рдЪ 2024 рдоें рдЙрди्рд╣ें рд╡ाрдпुрд╕ेрдиा рдоें рдЧ्рд░ुрдк рдХैрдк्рдЯрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрджोрди्рдирддि рдоिрд▓ी।

рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоिрд╢рди рдХी рдЯ्рд░ेрдиिंрдЧ рдФрд░ рдПрдХ рдирдИ рдпाрдд्рд░ा

рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा рдиे 2019 рдоें рд░ूрд╕ рдХे рдпूрд░ी рдЧрдЧाрд░िрди рдХॉрд╕्рдоोрдиॉрдЯ рдЯ्рд░ेрдиिंрдЧ рд╕ेंрдЯрд░ рдоें рдПрд╕्рдЯ्рд░ोрдиॉрдЯ рдХी рдЯ्рд░ेрдиिंрдЧ рд▓ी рдеी। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрдирдХा рдЪрдпрди рднाрд░рддीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╕ंрдЧрдарди (ISRO) рдХे рдЧрдЧрдирдпाрди рдоिрд╢рди рдХे рд▓िрдП рднी рд╣ुрдЖ। рдЕрдм, рд╡рд╣ рдиाрд╕ा рдФрд░ рдПрдХ्рд╕िрдУрдо рд╕्рдкेрд╕ рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рд╕े рдЖрдИрдПрд╕рдПрд╕ рдкрд░ рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдкрд╣рд▓े рднाрд░рддीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ी рдмрдиेंрдЧे।

рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ा рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рдпोрдЧ

рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा рдХी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ा рди рдХेрд╡рд▓ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ोрдЧी, рдмрд▓्рдХि рд╡рд╣ рдЗрд╕ рдпाрдд्рд░ा рдХो рдПрдХ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдпाрдд्рд░ा рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рджेрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдХुрдЫ рд╡рд╕्рддुрдПं рд▓े рдЬाрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдиा рд░рд╣े рд╣ैं рддाрдХि рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рднी рднाрд░рддीрдпрддा рдХी рдПрдХ рдЭрд▓рдХ рд╣ो рд╕рдХे। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рд╡рд╣ рдХрдХ्рд╖ीрдп рдк्рд░рдпोрдЧрд╢ाрд▓ा рдоें рдпोрдЧ рдЖрд╕рди рдХрд░рдиे рдХा рднी рдЗрд░ाрджा рд░рдЦрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХрджрдо рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рднाрд░рддीрдпрддा рдФрд░ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╡ рдоाрдирд╕िрдХ рд╕ंрддुрд▓рди рдХो рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░ेрдЧा।

рдЖрдИрдПрд╕рдПрд╕ рдХी рдпाрдд्рд░ा рдФрд░ рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡

рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╕्рдЯेрд╢рди (рдЖрдИрдПрд╕рдПрд╕) рдкрд░ рднाрд░рддीрдп рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдФрд░ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░िрдпों рдХा рд╣ोрдиा рдПрдХ рдмрдб़ी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕ рдпाрдд्рд░ा рдХे рджौрд░ाрди рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрднрд╡ рдХो рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдЭा рдХрд░ेंрдЧे। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдпाрдд्рд░ा рдХी рддрд╕्рд╡ीрд░ें рдФрд░ рд╡ीрдбिрдпो рд░िрдХॉрд░्рдб рдХрд░рдХे рднाрд░рдд рдоें рдмैрдаे рд▓ोрдЧों рдХो рдЗрд╕ рдЕрдж्рднुрдд рдЕрдиुрднрд╡ рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрдиाрдПंрдЧे। рдЙрдирдХा рдпрд╣ рдХрджрдо рджेрд╢ рдХे рд▓ोрдЧों рдХो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ा рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░ेрдЧा рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХो рдФрд░ рдордЬрдмूрддी рдк्рд░рджाрди рдХрд░ेрдЧा।

рдиाрд╕ा рдФрд░ рдЗрд╕рд░ो рдХा рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдк्рд░рдпाрд╕

рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा рдХी рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрдд्рд░ा рдиाрд╕ा рдФрд░ рдЗрд╕рд░ो рдХे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै। рдпрд╣ рдоिрд╢рди рднाрд░рдд рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдмीрдЪ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЕрднिрдпाрдиों рдХा рд░ाрд╕्рддा рдЦोрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╢ुрднांрд╢ु рд╢ुрдХ्рд▓ा рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдЧ्рд░ैрд╡िрдЯी (рди्рдпूрди рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг) рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдЦुрдж рдХो рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд░ूрдк рд╕े рдЙрдб़рддे рд╣ुрдП рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рдж рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рд╣ैं।

рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╣рдеिрдпाрд░ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдХрд╣ां рд╣ै рднाрд░рдд? рдкреЭें

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рднाрд░рдд рдиे рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрдд рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдмрдб़ी рд╕рдлрд▓рддा рд╣ाрд╕िрд▓ рдХी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рджेрд╢ рдХी рд╕्рдеिрддि рд▓рдЧाрддाрд░ рдордЬрдмूрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै। рд░рдХ्рд╖ा рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХे рддाрдЬा рдЖंрдХрдб़ों рдХे рдоुрддाрдмिрдХ, 2024-25 рдХी рджूрд╕рд░ी рддिрдоाрд╣ी рдоें рднाрд░рдд рдХा рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрдд 77 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдмрдв़рдХрд░ 11,233 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдП рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдпा рд╣ै। рдкिрдЫрд▓े рд╕ाрд▓ рдЗрд╕ी рдЕрд╡рдзि рдоें рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ 6,342 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдП рдеा, рдЬो рдЗрд╕ рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдФрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддा рд╣ै।

рднाрд░рдд рдиे рдПрдХ рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоीрд▓ рдХा рдкрдд्рдерд░ рд╣ाрд╕िрд▓ рдХिрдпा рд╣ै, рдЬो рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рджेрд╢ 100 рд╕े рдЕрдзिрдХ рджेрд╢ों рдХो рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкрдХрд░рдг рдиिрд░्рдпाрдд рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ рдЖंрдХрдб़ा рднाрд░рдд рдХी рдмрдв़рддी рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рддाрдХрдд рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै рдФрд░ рджेрд╢ рдХी рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рджिрд╢ा рдоें рдХिрдП рдЧрдП рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХा рдирддीрдЬा рд╣ै। рд░рдХ्рд╖ा рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рднाрд░рдд рдХा рд░рдХ्рд╖ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЕрдм рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рд▓ीрдбрд░рд╢िрдк рдХी рдУрд░ рдмрдв़ рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬो ‘рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднाрд░рдд’ рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдХो рдЖрдЧे рдмрдв़ाрддा рд╣ै।

рдПрдХ рджрд╢рдХ рдоें рд╣ुрдИ рдЬрдмрд░рджрд╕्рдд рд╡ृрдж्рдзि

рдЕрдЧрд░ рдкिрдЫрд▓े 10 рд╡рд░्рд╖ों рдХी рдмाрдд рдХी рдЬाрдП рддो рднाрд░рдд рдХे рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрдд рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 10 рдЧुрдиा рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै। 2014-15 рдоें рднाрд░рдд рдиे рдХेрд╡рд▓ 1,941 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдП рдХे рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдиिрд░्рдпाрдд рдХिрдпा рдеा, рдЬो рдЕрдм 2023-24 рдоें рдмрдв़рдХрд░ 21,083 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдП рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рдЪुрдХा рд╣ै। рдпрд╣ рд╡ृрдж्рдзि рднाрд░рдд рдХे рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдФрд░ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЕрдкрдиी рд╕्рдеिрддि рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै।

рднाрд░рдд рдХा рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрдд рдФрд░ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рдеिрддि

рднाрд░рдд рдХा рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрдд рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдв़ рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рд╡ृрдж्рдзि рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдордп рдоें рднाрд░рдд рдХा рдиाрдо рднी рджुрдиिрдпा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рджेрд╢ों рдХी рд╕ूрдЪी рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा, рд░ूрд╕, рдл्рд░ांрд╕, рдЪीрди рдФрд░ рдЬрд░्рдордиी рдРрд╕े рджेрд╢ рд╣ैं рдЬो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрдд рдХा 76 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣िрд╕्рд╕ा рдЖрдкूрд░्рддि рдХрд░рддे рд╣ैं। 2018-2022 рдХे рджौрд░ाрди, рдЕрдоेрд░िрдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рджेрд╢ рд░рд╣ा, рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд░ूрд╕ рдФрд░ рдл्рд░ांрд╕ рдХा рд╕्рдеाрди рд╣ै।

рд╣ाрд▓ांрдХि, рднाрд░рдд рдЕрднी рддрдХ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрддрдХ рджेрд╢ों рдХी рд╢ीрд░्рд╖ 10 рд╕ूрдЪी рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд░рдХ्рд╖ा рдиिрд░्рдпाрдд рдХे рдЖंрдХрдб़ों рдиे рдпрд╣ рд╕ाрдмिрдд рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рддेрдЬी рд╕े рдк्рд░рдЧрддि рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рд░рдХ्рд╖ा рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рдпрджि рдпрд╣ी рд░рдл्рддाрд░ рдмрдиी рд░рд╣ी, рддो рднाрд░рдд рдмрд╣ुрдд рдЬрд▓्рдж рдЗрд╕ рд╕ूрдЪी рдоें рдЕрдкрдиा рд╕्рдеाрди рдмрдиा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рднाрд░рдд рдХी рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рджिрд╢ा

рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा ‘рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рднाрд░рдд’ рдЕрднिрдпाрди рд░рдХ्рд╖ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднी рдЕрдкрдиे рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдкрд░िрдгाрдо рджिрдЦा рд░рд╣ा рд╣ै। рджेрд╢ рдиे рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХी рдУрд░ рдХрджрдо рдмрдв़ाрддे рд╣ुрдП рдХрдИ рдк्рд░рдоुрдЦ рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рд╕्рд╡рджेрд╢ी рдЙрдд्рдкाрджрди рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк, рди рдХेрд╡рд▓ рдШрд░ेрд▓ू рдмाрдЬाрд░ рдоें рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдд्рдкाрджों рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзрддा рдмрдв़ी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рднाрд░рддीрдп рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдж्рдпोрдЧ рдиे рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рднी рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдиी рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджी рд╣ै।

рдЗрд╕ рд╡ृрдж्рдзि рдХे рдкीрдЫे рднाрд░рддीрдп рд░рдХ्рд╖ा рдХंрдкрдиिрдпों рдХा рд▓рдЧाрддाрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдиीрддिрдпों рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд╣ै। рднाрд░рдд рдиे рдЙрди्рдирдд рддрдХрдиीрдХी рдЙрдкрдХрд░рдгों рдФрд░ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдЬैрд╕े рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рд╣ै, рдЬो рди рдХेрд╡рд▓ рджेрд╢ рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдмाрдЬाрд░ рдоें рднी рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдоें рдмрдиे рд░рд╣рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।

рднाрд░рдд рдХा GDP рдЧ्рд░ोрде 6.3% рд╕े 6.8% рд░рд╣рдиे рдХा рдЕрдиुрдоाрди

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рднाрд░рдд рдХा рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд░्рд╡े 2024-25 рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा 31 рдЬрдирд╡рд░ी рдХो рдкेрд╢ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЖрдЧाрдоी рд╡िрдд्рддीрдп рд╡рд░्рд╖ рдпाрдиी FY26 (1 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 2025 рд╕े 31 рдоाрд░्рдЪ 2026) рдХे рд▓िрдП GDP рдЧ्рд░ोрде рдХा рдЕрдиुрдоाрди 6.3% рд╕े 6.8% рдХे рдмीрдЪ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдЧ्рд░ोрде рдЕрдиुрдоाрди рднाрд░рдд рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╕ंрдХेрдд рджेрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╡िрднिрди्рди рдШрд░ेрд▓ू рдФрд░ рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХाрд░рдХों рдХा рдЕрд╕рд░ рд╣ोрдЧा। 

GDP рдЧ्рд░ोрде рдХा рдЕрдиुрдоाрди:

рдЗрдХोрдиॉрдоिрдХ рд╕рд░्рд╡े рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рднाрд░рддीрдп рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें 2024-25 рдоें рд▓рдЧाрддाрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рд╣ै рдФрд░ рдЖрдЧाрдоी рд╡िрдд्рддीрдп рд╡рд░्рд╖ FY26 рдоें 6.3% рд╕े 6.8% рддрдХ рдХी рд╡िрдХाрд╕ рджрд░ рдХा рдЕрдиुрдоाрди рд╣ै। рдпрд╣ рднाрд░рдд рдХी рд╕рдХрд▓ рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдд्рдкाрдж (GDP) рд╡ृрдж्рдзि рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै, рдЬो рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рдХृрд╖ि, рд╡िрдиिрд░्рдоाрдг, рд╕ेрд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдФрд░ рдиिрд░्рдпाрдд рдХे рдпोрдЧрджाрди рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдЧा।

GST рдХрд▓ेрдХ्рд╢рди рдоें рд╡ृрдж्рдзि:

рд╕рд░्рд╡े рдоें рдпрд╣ рднी рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि 2024-25 рдХे рд▓िрдП GST рдХрд▓ेрдХ्рд╢рди 11% рдмрдв़рдХрд░ 10.62 рд▓ाрдЦ рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдпे рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪрдиे рдХा рдЕрдиुрдоाрди рд╣ै। GST (Goods and Services Tax) рдХрд▓ेрдХ्рд╢рди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рджेрд╢ рдоें рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпां рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ैं рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЯैрдХ्рд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣рдг рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЦрд░्рдЪ рдХी рдмрдв़рдд рдХो рднी рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै।

рдорд╣ंрдЧाрдИ рджрд░ рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ:

рджिрд╕ंрдмрд░ 2024 рдоें рднाрд░рдд рдоें рдорд╣ंрдЧाрдИ рджрд░ 4 рдорд╣ीрдиे рдХे рдиिрдЪрд▓े рд╕्рддрд░ 5.22% рдкрд░ рдкрд╣ुंрдЪ рдЧрдИ। рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдирд╡ंрдмрд░ рдоें рдпрд╣ рджрд░ 5.48% рдеी рдФрд░ рдЕрдЧрд╕्рдд рдоें 3.65% рдеी। рдорд╣ंрдЧाрдИ рджрд░ рдоें рдпрд╣ рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХे рд▓िрдП рд░ाрд╣рдд рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рдЦрдмрд░ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рдЬीрд╡рди рдпाрдкрди рдХी рд▓ाрдЧрдд рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдкाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдорд╣ंрдЧाрдИ рджрд░ рдоें рдХрдоी рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рдХीрдорддों рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╣ुрдИ рд╣ै।

рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд░्рд╡े рдХा рдорд╣рдд्рд╡:

рдЗрдХोрдиॉрдоिрдХ рд╕рд░्рд╡े рджेрд╢ рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдмрдЬрдЯ рд╕े рдПрдХ рджिрди рдкрд╣рд▓े рдкेрд╢ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрд░्рдеिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг, рд╡िрдХाрд╕ рджрд░, рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рдоृрдж्рдзि, рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЖрд░्рдеिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рдЬाрдпрдЬा рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рд╕рдордЭрдХрд░ рдиीрддि рдиिрд░्рдоाрддा, рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпी рдФрд░ рдЖрдо рдиाрдЧрд░िрдХ рдпрд╣ рдЕрдиुрдоाрди рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рджेрд╢ рдХी рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХिрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдХौрди рд╕ी рдиीрддिрдпां рдХाрд░рдЧрд░ рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं।

рдпूрдкी рдоें рдмрдиेंрдЧे 7 рдирдП рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕-рд╡े, рдЗрди рдЬिрд▓ों рдХो рдлाрдпрджा

рд▓рдЦрдирдК: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдирдП рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕-рд╡े рдмрдиाрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рд╕े рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╕рдб़рдХ рд╕ंрдкрд░्рдХ рдФрд░ рдкрд░िрд╡рд╣рди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ुрдзाрд░ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдХुрд▓ рд╕ाрдд рдирдП рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕-рд╡े рдмрдиाрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдИ рд╣ै, рдЬिрдирд╕े рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╣िрд╕्рд╕ों рдХो рд╕ीрдзे рдЬोрдб़рдиे рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै। рдЗрди рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕-рд╡े рд╕े рди рдХेрд╡рд▓ рдпाрдд्рд░ा рдХी рдЧрддि рдмрдв़ेрдЧी, рдмрд▓्рдХि рдЗрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХा рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рднी рд╣ोрдЧा। 

рдпूрдкी рдоें рдмрдиेंрдЧे 7 рдирдП рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕-рд╡े, рдЗрди рдЬिрд▓ों рдХो рдлाрдпрджा। 

1 .рдЭांрд╕ी рд▓िंрдХ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े (100 рдХिрдоी)

рдЭांрд╕ी рдФрд░ рдЬाрд▓ौрди рдЬिрд▓ों рдХो рдЬोрдб़рдиे рд╡ाрд▓ा рдпрд╣ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдХрдиेрдХ्рдЯिрд╡िрдЯी рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░ेрдЧा। рдЗрд╕рд╕े рдЗрди рджोрдиों рдЬिрд▓ों рдоें рд╡्рдпाрдкाрд░, рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдкрд░्рдпрдЯрди рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ेрдЧा। рдЭांрд╕ी рдЬिрд▓े рдХा рдпрд╣ рдоाрд░्рдЧ рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ूрдк рд╕े рдпाрдд्рд░ी рдФрд░ рдоाрд▓ рдкрд░िрд╡рд╣рди рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрдЧा।

2 .рдЬेрд╡рд░ рд▓िंрдХ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े (76 рдХिрдоी)

рдЬेрд╡рд░ рдПрдпрд░рдкोрд░्рдЯ рд╕े рдиोрдПрдбा, рдмुрд▓ंрджрд╢рд╣рд░ рдФрд░ рдоेрд░рда рдХो рдЬोрдб़рдиे рд╡ाрд▓ा рдпрд╣ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдЗрди рддीрди рдЬिрд▓ों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдорджрдж рдХрд░ेрдЧा। рдиोрдПрдбा рдФрд░ рдоेрд░рда рдХे рдмीрдЪ рдХे рдпाрддाрдпाрдд рдХो рд╕ुрдЧрдо рдмрдиाрдПрдЧा, рд╕ाрде рд╣ी рдЬेрд╡рд░ рдПрдпрд░рдкोрд░्рдЯ рдХे рд▓िрдП рдЖрдиे-рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдпाрдд्рд░िрдпों рдХो рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ोрдЧी।

3 .рд╡िрди्рдз्рдп рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े (320 рдХिрдоी)

рд╡िрди्рдз्рдп рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдФрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рдХो рдЬोрдб़рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░ेрдЧा। рдпрд╣ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ, рдоिрд░्рдЬाрдкुрд░, рд╕ंрдд рд░рд╡िрджाрд╕ рдирдЧрд░, рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी, рдЪंрджौрд▓ी рдФрд░ рд╕ोрдирднрдж्рд░ рдЬिрд▓ों рдХो рдЬोрдб़рддे рд╣ुрдП рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдкूрд░्рд╡ी рд╣िрд╕्рд╕े рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдХрдиेрдХ्рдЯिрд╡िрдЯी рдк्рд░рджाрди рдХрд░ेрдЧा। рдЗрд╕ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд╕े рдЗрди рдЬिрд▓ों рдоें рд╡्рдпाрдкाрд░, рдкрд░्рдпрдЯрди рдФрд░ рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ेрдЧा।

4 .рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рд▓िंрдХ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े (120 рдХिрдоी)

рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдЬिрд▓े рдХो рдХौрд╢ांрдмी рдФрд░ рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рд╕े рдЬोрдб़рдиे рд╡ाрд▓ा рдпрд╣ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдХрдиेрдХ्рдЯिрд╡िрдЯी рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░ेрдЧा। рдЗрд╕ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд╕े рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ, рдХौрд╢ांрдмी рдФрд░ рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рдХे рдмीрдЪ рдпाрддाрдпाрдд рдоें рдЖрд╕ाрдиी рд╣ोрдЧी, рдЬिрд╕рд╕े рдЗрди рдЬिрд▓ों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдпोрдЧрджाрди рдоिрд▓ेрдЧा।

5 .рд╡िрди्рдз्рдп рдкूрд░्рд╡ांрдЪрд▓ рд▓िंрдХ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े (100 рдХिрдоी)

рдпрд╣ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдЪंрджौрд▓ी, рдЧाрдЬीрдкुрд░ рдФрд░ рд╕ोрдирднрдж्рд░ рдЬिрд▓ों рдХो рдЬोрдб़рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░ेрдЧा। рдЗрд╕рд╕े рдЗрди рдЬिрд▓ों рдоें рдЖрд╡ाрдЧрдорди рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╣ोрдЧा, рдЬिрд╕рд╕े рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ेрдЧा। рдЦाрд╕рддौрд░ рдкрд░ рдкूрд░्рд╡ांрдЪрд▓ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡िрдХाрд╕ рдХो рдЧрддि рдоिрд▓ेрдЧी।

6 .рдЖрдЧрд░ा-рд▓рдЦрдирдК рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े-рдкूрд░्рд╡ांрдЪрд▓ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд▓िंрдХ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े (60 рдХिрдоी)

рдпрд╣ рд▓िंрдХ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдЖрдЧрд░ा-рд▓рдЦрдирдК рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдХो рдкूрд░्рд╡ांрдЪрд▓ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░ेрдЧा। рдЗрд╕рд╕े рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдкрд╢्рдЪिрдоी рдФрд░ рдкूрд░्рд╡ी рд╣िрд╕्рд╕ों рдХे рдмीрдЪ рдмेрд╣рддрд░ рдХрдиेрдХ्рдЯिрд╡िрдЯी рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ोрдЧी। рдЗрд╕ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд╕े рдПрдХ рдЬिрд▓ा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдЧा, рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рд▓ाрдн рдЗрди рдЬिрд▓ों рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╣ोрдЧा।

7 .рдЖрдЧрд░ा-рд▓рдЦрдирдК рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े-рдЧंрдЧा рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд╡ाрдпा рдлрд░्рд░ुрдЦाрдмाрдж рд▓िंрдХ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े (93 рдХिрдоी)

рдпрд╣ рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдЖрдЧрд░ा-рд▓рдЦрдирдК рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рдХो рдЧंрдЧा рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕рд╡े рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдмрдиाрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдЗрд╕рдХा рдоाрд░्рдЧ рдлрд░्рд░ुрдЦाрдмाрдж, рдЗрдЯाрд╡ा, рд╣рд░рджोрдИ рдЬिрд▓ों рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдЧुрдЬрд░ेрдЧा। рдЗрд╕ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рд╕े рдЗрди рддीрди рдЬिрд▓ों рдоें рд╡िрдХाрд╕ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ेрдЧा рдФрд░ рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпां рднी рдмрдв़ेंрдЧी।

рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдоुрдл्рдд рдмिрдЬрд▓ी рдХрдиेрдХ्рд╢рди

рдкрдЯрдиा: рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдХृрд╖ि рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдмंрдз рдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдФрд░ рд▓ाрднрдХाрд░ी рдкрд╣рд▓ рд╢ुрд░ू рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЕрдкрдиे рдЦेрддों рдоें рдХृрд╖ि рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдоुрдл्рдд рдмिрдЬрд▓ी рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдПрдХ рдмрдб़ी рд░ाрд╣рдд рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рдЙрдирдХा рд╡िрдж्рдпुрдд рдЦрд░्рдЪ рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд╣ो рдЬाрдПрдЧा рдФрд░ рдХृрд╖ि рдЙрдд्рдкाрджрди рдоें рд╕ुрдзाрд░ рднी рд╣ोрдЧा।

рдХ्рдпा рд╣ै рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдХृрд╖ि рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдмंрдз рдпोрдЬрдиा?

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдХृрд╖ि рд╡िрдж्рдпुрдд рд╕ंрдмंрдз рдпोрдЬрдиा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рд╢ुрд▓्рдХ рдХे рдоुрдл्рдд рдмिрдЬрд▓ी рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдПрдЧी। рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдХृрд╖ि рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдмिрдЬрд▓ी рдоुрд╣ैрдпा рдХрд░ाрдиा рд╣ै, рддाрдХि рд╡े рдЕрдкрдиे рдЦेрддों рдоें рд╕िंрдЪाрдИ, рдмुрд╡ाрдИ, рдФрд░ рдЕрди्рдп рдХृрд╖ि рдХाрд░्рдпों рдоें рдмेрд╣рддрд░ рддрд░ीрдХे рд╕े рдХाрдо рдХрд░ рд╕рдХें। рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рд╕े рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдЕрдкрдиी рдЖрдп рдмрдв़ाрдиे рдХा рдПрдХ рдмेрд╣рддрд░ीрди рдЕрд╡рд╕рд░ рдоिрд▓ेрдЧा, рд╕ाрде рд╣ी рдХृрд╖ि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡िрдХाрд╕ рдХो рднी рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ेрдЧा।

рдХौрди рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдЖрд╡ेрджрди?

рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдХेрд╡рд▓ рдмिрд╣ाрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдХिрд╕ाрдиों рдХे рд▓िрдП рд╣ै। рдЬिрди рдХिрд╕ाрдиों рдХे рдкाрд╕ рдХृрд╖ि рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рднूрдоि рд╣ै, рд╡े рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ाрди рдЕрдкрдиी рднूрдоि рдХी рдЬाँрдЪ рдХрд░ा рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рд╡े рдЖрд╡ेрджрди рдХे рд▓िрдП рдкाрдд्рд░ рд╣ैं।

рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

рдХिрд╕ाрди рдЗрд╕ рдоुрдл्рдд рдмिрдЬрд▓ी рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдХे рд▓िрдП 28 рдлрд░рд╡рд░ी 2025 рддрдХ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЖрд╡ेрджрди рдХे рд▓िрдП рдХृрд╖ि рд╡िрднाрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдРрдк рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рджी рдЧрдИ рд╣ै, рдЬрд╣ां рдХिрд╕ाрди рдЕрдкрдиे рдЦेрддों рдХे рд▓िрдП рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдХी рдоांрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж, рдХिрд╕ाрди рдХो рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рддрд╣рдд рдХрдиेрдХ्рд╢рди рджिрдпा рдЬाрдПрдЧा।

рдпूрдкी рдоें рдЬрдоीрди рдХी рд░рдЬ‍िрд╕्‍рдЯ्рд░ी рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕рдЦ्рдд рдЖрджेрд╢

рд▓рдЦрдирдК: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдЕрдм рдШрд░ рдпा рдЬ़рдоीрди рдХी рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ी рдХрд░рд╡ाрдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рдХुрдЫ рдирдИ рдФрд░ рдХрдб़ी рд╢рд░्рддों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдиे рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ी рдоें рдЧрд▓рдд рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдпा рдХुрдЫ рдЫुрдкाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХी, рддो рдЖрдкрдХो рдЗрд╕рдХा рднाрд░ी рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। 

рдмрддा рджें рдХी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд╕्рдЯांрдк рдб्рдпूрдЯी рдмрдЪाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ी рдоें рдЧрд▓рдд рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рдХा рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╕्рдЯांрдк рд░ाрдЬ्рдпрдоंрдд्рд░ी (рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдк्рд░рднाрд░) рд░рд╡ीрди्рдж्рд░ рдЬाрдпрд╕рд╡ाрд▓ рдиे рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдПрдХ рдмрдпाрди рдЬाрд░ी рдХिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмрджрд▓ाрд╡ों рдФрд░ рдЬांрдЪ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЧрдИ।

рд╕рдб़рдХ рдХी рдЪौрдб़ाрдИ рдоें рдЧрдб़рдмрдб़ी

рд░рд╡ीрди्рдж्рд░ рдЬाрдпрд╕рд╡ाрд▓ рдХे рдоुрддाрдмिрдХ, рд░ाрдЬрдзाрдиी рд▓рдЦрдирдК рдоें рд╣ी 100 рд╕े рдЕрдзिрдХ рдоाрдорд▓ों рдоें рдпрд╣ рджेрдЦा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ी рдХрд░рддे рд╕рдордп рд╕рдб़рдХ рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЪौрдб़ाрдИ рдХे рдмрдЬाрдп рдХрдо рдЪौрдб़ाрдИ рджिрдЦाрдИ рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рдпрд╣ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕рдб़рдХ рдХी рдЪौрдб़ाрдИ рдХрдо рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╕рд░्рдХिрд▓ рд░ेрдЯ (Circle Rate) рднी рдШрдЯ рдЬाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕्рдЯांрдк рдб्рдпूрдЯी рдХрдо рдмрдирддी рд╣ै рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рдХा рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдоाрдорд▓ों рдоें рдЬांрдЪ рдХी рдЬाрдПрдЧी, рдФрд░ рдпрд╣ рдЖрджेрд╢ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं рдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдоाрдорд▓ों рдХी рдЬांрдЪ рд╡िрднाрдЧ рдХे рдПрдЖрдИрдЬी рдФрд░ рдбीрдЖрдИрдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬाрдП।

рдЖрдпрдХрд░ рд╕े рдмрдЪрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢

рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдХुрдЫ рдХ्рд░ेрддा рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХीрдордд рд╕े рдХрдо рдХीрдордд рдкрд░ рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ी рдХрд░ाрддे рд╣ैं, рддाрдХि рдЖрдпрдХрд░ рд╕े рдмрдЪा рдЬा рд╕рдХे। рдпाрдиी, рдЕрдЧрд░ рдХोрдИ рд╕ंрдкрдд्рддि рдоूрд▓्рдп рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдорд╣ंрдЧी рд╣ै, рддो рдЙрд╕े 30 рд▓ाрдЦ рд░ुрдкрдпे рд╕े рдХрдо рдХीрдордд рдкрд░ рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ी рдХрд░ाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдоाрдорд▓ों рдоें рдмाрдж рдоें рд╕рд░्рдХिрд▓ рд░ेрдЯ рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рд╕्рдЯांрдк рдб्рдпूрдЯी рдХा рднुрдЧрддाрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдиुрдХрд╕ाрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рд▓ेрдХिрди рдЖрдпрдХрд░ рдХी рдмрдЪрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рд╕ाрдл рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рдРрд╕े рдоाрдорд▓ों рдоें рднी рдЬांрдЪ рдХी рдЬाрдПрдЧी।

рд╕рд░рдХाрд░ рдЖрдЧे рдХी рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХрд░ेрдЧी

рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдРрд╕े рдоाрдорд▓ों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдХрдб़ी рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХрд░рдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдИ рд╣ै। рд╡िрднाрдЧों рдХो рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं рдХि рдЗрди рдоाрдорд▓ों рдХी рд╕рд╣ी рддрд░ीрдХे рд╕े рдЬांрдЪ рдХрд░ें рдФрд░ рдЬो рд▓ोрдЧ рд╕्рдЯांрдк рдб्рдпूрдЯी рдпा рдЖрдпрдХрд░ рдмрдЪाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЧрд▓рдд рдЬाрдирдХाрд░ी рджे рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрдирдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╕рдЦ्рдд рдХाрдиूрдиी рдХрджрдо рдЙрдаाрдП рдЬाрдПं। рдпрд╣ рдХрджрдо рд╕्рдЯांрдк рдб्рдпूрдЯी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд░ाрдЬрд╕्рд╡ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╕рд╣ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рднी рдорджрдж рдХрд░ेрдЧा।

рджुрдиिрдпा рдХे рд╕рдмрд╕े рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣рд╡ा рд╡ाрд▓े 7 рд╢рд╣рд░ - рдирдИ рд░ैंрдХिंрдЧ

рди्рдпूрдЬ рдбेрд╕्рдХ: рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣рд╡ा рд╣рдоाрд░े рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕ुंрджрд░рддा рдФрд░ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╣рдоाрд░ी рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдФрд░ рджीрд░्рдШाрдпु рдХे рд▓िрдП рднी рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ंрдЧрдарди (WHO) рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╕ाрдл рд╣рд╡ा рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि PM2.5 рдХा рд╕्рддрд░ 5 рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдк्рд░рддि рдШрди рдоीрдЯрд░ (┬╡g/m³) рдпा рдЙрд╕рд╕े рдХрдо рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

PM2.5 рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡

PM2.5 рдХрдгों рд╕े рдЬुрдб़े рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЦрддрд░े рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдЗрди рдХрдгों рдХे рд╕ंрдкрд░्рдХ рдоें рд░рд╣рдиे рд╕े рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдкрд░ рдЧंрднीрд░ рдЕрд╕рд░ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпे рдХрдг рдлेрдлрдб़ों рдФрд░ рд╣ृрджрдп рд╕े рдЬुрдб़े рд░ोрдЧों рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдХि рдЕрд╕्рдердоा, рдм्рд░ोंрдХाрдЗрдЯिрд╕, рдЙрдЪ्рдЪ рд░рдХ्рддрдЪाрдк, рдФрд░ рдпрд╣ां рддрдХ рдХि рд╕рдордп рд╕े рдкрд╣рд▓े рдоृрдд्рдпु рдХा рдЦрддрд░ा рднी рдмрдв़ा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдкрд░ рднी рдЕрд╕рд░ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЪिंрддा (рдПंрдЧ्рдЬाрдпрдЯी) рдФрд░ рдЕрд╡рд╕ाрдж (рдбिрдк्рд░ेрд╢рди) рдЬैрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпाрдПं рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं।

рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рд╕рдмрд╕े рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣рд╡ा рд╡ाрд▓े рджेрд╢

рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣рд╡ा рдХी рд╕्рдеिрддि рдЕрдм рдкрд╣рд▓े рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдордж्рджेрдирдЬ़рд░, рд╕्рд╡िрд╕ рдПрдпрд░ рдХ्рд╡ाрд▓िрдЯी рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдлрд░्рдо IQAir рдж्рд╡ाрд░ा 2023 рдХी рд╡рд░्рд▓्рдб рдПрдпрд░ рдХ्рд╡ाрд▓िрдЯी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдЬाрд░ी рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕ाрдд рджेрд╢ों рдХी рд╕ूрдЪी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдЬрд╣ां рдФрд╕рдд PM2.5 рдХा рд╕्рддрд░ 5 ┬╡g/m³ рд╕े рдХрдо рджрд░्рдЬ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЗрди рд╕ाрдд рджेрд╢ों рдоें рд╕рдмрд╕े рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣рд╡ा рдкाрдИ рдЧрдИ рд╣ै:

1 .рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा, 

2 .рдПрд╕्рдЯोрдиिрдпा, 

3 .рдлिрдирд▓ैंрдб

4 .рдЧ्рд░ेрдиेрдбा

5 .рдЖрдЗрд╕рд▓ैंрдб

6 .рдоॉрд░ीрд╢рд╕

7 .рди्рдпूрдЬीрд▓ैंрдб

рдЗрди рджेрд╢ों рдоें PM2.5 рдХा рдФрд╕рдд рд╕्рддрд░ 5 рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдк्рд░рддि рдШрди рдоीрдЯрд░ (┬╡g/m³) рдпा рдЙрд╕рд╕े рдХрдо рд╣ै, рдЬो рдпрд╣ рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै рдХि рдпे рджेрд╢ рдЕрдкрдиे рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХो рд╕ाрдл рд░рдЦрдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ां рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣рд╡ा рдХा рдЖрдиंрдж рд▓े рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрди рджेрд╢ों рдоें рдЖрдЗрд╕рд▓ैंрдб рд╕рдмрд╕े рдЖрдЧे рд╣ै, рдЬрд╣ां PM2.5 рдХा рд╕्рддрд░ 4 ┬╡g/m³ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рддрд░ рдЕрди्рдп рджेрд╢ों рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд╕рдмрд╕े рдХрдо рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рд╕ाрдмिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдЖрдЗрд╕рд▓ैंрдб рдХी рд╣рд╡ा рдмेрд╣рдж рд╢ुрдж्рдз рд╣ै। 

рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдПрд╕्рдЯोрдиिрдпा (4.7 ┬╡g/m³) рдФрд░ рдлिрдирд▓ैंрдб (4.9 ┬╡g/m³) рдЖрддे рд╣ैं। рдЗрди рджेрд╢ों рдоें рд╡ाрдпु рдк्рд░рджूрд╖рдг рдХा рд╕्рддрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдХрдо рд╣ै, рдФрд░ рдЗрдирдХी рд╕рд░рдХाрд░ें рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХрдаोрд░ рдХрджрдо рдЙрдаा рд░рд╣ी рд╣ैं рддाрдХि рд╣рд╡ा рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдмेрд╣рддрд░ рдмрдиी рд░рд╣े। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдЬैрд╕े рдк्рдпोрд░्рдЯो рд░िрдХो, рдмрд░рдоूрдбा, рдФрд░ рдл्рд░ेंрдЪ рдкॉрд▓िрдиेрд╢िрдпा рдиे рднी WHO рдХे рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣рд╡ा рдХे рдоाрдирдХों рдХो рдкूрд░ा рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрди рдЬрдЧрд╣ों рдкрд░ PM2.5 рдХा рд╕्рддрд░ 5 ┬╡g/m³ рдпा рдЙрд╕рд╕े рдХрдо рдеा, рдФрд░ рдпрд╣ рдЗрди рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдмेрд╣рддрд░ рд╡ाрдпु рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै।

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рдоें 1 рд╕े 9 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рд╡िрд╢्рд╡ рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓ा

рди्рдпूрдЬ рдбेрд╕्рдХ: рджिрд▓्рд▓ी рдоें рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╡िрд╢्рд╡ рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓ा рдЗрд╕ рдмाрд░ 1 рдлрд░рд╡рд░ी рд╕े 9 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рднाрд░рддीрдп рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдзрд░ोрд╣рд░ рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдк्рд░ेрдоिрдпों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЖрдпोрдЬрди рд╕ाрдмिрдд рд╣ोрдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ рдоेрд▓ा 2025 рдоें рднाрд░рдд рдоंрдбрдкрдо, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдЗрд╕ рдмाрд░ рдоेрд▓ा рдЦाрд╕ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рдХा рдеीрдо 75рд╡ें рдЧрдгрддंрдд्рд░ рджिрд╡рд╕ рдкрд░ рдХेंрдж्рд░िрдд рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдоें 50 рджेрд╢ों рдХे рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ेрдЧी।

рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдЦाрд╕ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпां

рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓े рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рднी рдХрдИ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЬाрдПंрдЧी। 'рдЪिрд▓्рдб्рд░рди рдХॉрд░्рдирд░' рдиाрдордХ рдкрд╣рд▓ рдХे рддрд╣рдд рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ाрдиी рд╕ुрдиाрдиे, рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдХрд▓ा, рдиृрдд्рдп рдФрд░ рд╢िрд▓्рдк рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ाрдПं рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЬाрдПंрдЧी। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдХिрддाрдмों рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ाрдиे рдФрд░ рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдд्рдордХрддा рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдПрдХ рдЕрдж्рднुрдд рдоंрдЪ рд╣ोрдЧा।

рдЯिрдХрдЯों рдХी рдХीрдордд рдФрд░ рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

рд╡िрд╢्рд╡ рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓े рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХे рд▓िрдП рдЯिрдХрдЯ рдХी рдХीрдордд 20 рд░ुрдкрдпे рдк्рд░рддि рд╡्рдпрдХ्рддि рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि, рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдЯिрдХрдЯ рдХी рдХीрдордд рдХेрд╡рд▓ 10 рд░ुрдкрдпे рд╣ोрдЧी। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рд╕्рдХूрд▓ рдпूрдиिрдлॉрд░्рдо рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЫाрдд्рд░ों рдФрд░ рд╡рд░िрд╖्рда рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдиिःрд╢ुрд▓्рдХ рд░рд╣ेрдЧा। рдЯिрдХрдЯ рджिрд▓्рд▓ी рдХे рд╡िрднिрди्рди рдоेрдЯ्рд░ो рд╕्рдЯेрд╢рдиों рд╕े рднी рдЦрд░ीрджे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдСрдирд▓ाрдЗрди рднी рдЯिрдХрдЯ рдЦрд░ीрджी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЯिрдХрдЯ рдЦрд░ीрджрдиे рдХे рд▓िрдП, рдЖрдкрдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд╕्рддрдХ рди्рдпाрд╕ (NBT) рдХी рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ nbtindia.gov.in рдкрд░ рдЬाрдиा рд╣ोрдЧा। рд╡рд╣ां рд╕े рдЖрдк рдЕрдкрдиी рдкрд╕ंрджीрджा рдпाрдд्рд░ा рддिрдеि рдЪुрди рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рднुрдЧрддाрди рдХрд░ рдЯिрдХрдЯ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж, QR рдХोрдб рдХे рд╕ाрде рдЕрдкрдиा рдЯिрдХрдЯ рдбाрдЙрдирд▓ोрдб рдХрд░рдХे рдоेрд▓े рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдоेрд▓े рдХा рд╕рдордп рдФрд░ рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдж्рд╡ाрд░

рд╡िрд╢्рд╡ рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓े рдХा рд╕рдордп рд╕ुрдмрд╣ 11 рдмрдЬे рд╕े рд╢ाрдо 8 рдмрдЬे рддрдХ рд░рд╣ेрдЧा। рдкुрд╕्рддрдХ рдк्рд░ेрдоी рдЗрд╕ рд╕рдордп рдоें рдоेрд▓े рдХा рдЖрдиंрдж рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдоेрд▓े рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХे рд▓िрдП рдЧेрдЯ рдиंрдмрд░ 10, рдЧेрдЯ рдиंрдмрд░ 4 рдФрд░ 6 рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдЧेрдЯ рдиंрдмрд░ 4 рдФрд░ 8 рдкрд░ рд╡्рд╣ीрд▓рдЪेрдпрд░ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд░рд╣ेрдЧी।

Indigo рдФрд░ Akasa рдиे 50% рдШрдЯाрдП рдЯिрдХрдЯ рдХे рджाрдо

рди्рдпूрдЬ рдбेрд╕्рдХ: рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рдорд╣ाрдХुंрдн рдзाрд░्рдоिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд▓ाрдЦों рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рджेрд╢-рд╡िрджेрд╢ рд╕े рд▓ाрдЦों рд▓ोрдЧ рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рдЖрддे рд╣ैं। рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдЦрдмрд░ рдЖрдИ рдеी рдХि рдорд╣ाрдХुंрдн рдХे рджौрд░ाрди рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдл्рд▓ाрдЗрдЯ्рд╕ рдХे рдЯिрдХрдЯ рдХा рдХिрд░ाрдпा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмрдв़ा рджिрдпा рдЧрдпा рдеा, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдпाрдд्рд░िрдпों рдХो рднाрд░ी рдкрд░ेрд╢ाрдиी рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкрдб़ рд░рд╣ा рдеा।

рдХिрд░ाрдпा рдмрдв़рдиे рдкрд░ рдЙрдаी рдеी рдЖрд╡ाрдЬ

рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рджिрдиों рдоें рдпे рдЦрдмрд░ें рд╕ाрдордиे рдЖрдИ рдеीं рдХि рдкрд╣рд▓े рдЬो рдл्рд▓ाрдЗрдЯ्рд╕ рдХा рдХिрд░ाрдпा 5000-8000 рд░ुрдкрдпे рдХे рдмीрдЪ рдеा, рд╡рд╣ी рдЕрдм рдмрдв़рдХрд░ 50000-60000 рд░ुрдкрдпे рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪ рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХीрдордд рдоें рдЖрдИ рдмेрддрд╣ाрд╢ा рд╡ृрдж्рдзि рдкрд░ рдЖрдо рдЬрдирддा рдФрд░ рдиेрддाрдУं рдиे рд╕рд░рдХाрд░ рд╕े рд░ाрд╣рдд рдХी рдоांрдЧ рдХी рдеी। 

рдЗंрдбिрдЧो рдиे рдШрдЯाрдП рджाрдо

рдЗंрдбिрдЧो рдПрдпрд░рд▓ाрдЗрди рдиे рдЕрдкрдиी рдл्рд▓ाрдЗрдЯ्рд╕ рдХे рдХिрд░ाрдП рдоें 30 рд╕े 50 рдк्рд░рддिрд╢рдд рддрдХ рдХी рдХрдоी рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдЗंрдбिрдЧो рдиे рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рдХे рд▓िрдП рджिрд▓्рд▓ी, рдоुंрдмрдИ, рдмेंрдЧрд▓ुрд░ु, рд╣ैрджрд░ाрдмाрдж, рд▓рдЦрдирдК, рд░ाрдпрдкुрд░, рдЕрд╣рдорджाрдмाрдж, рдХोрд▓рдХाрддा рдФрд░ рдЬрдпрдкुрд░ рд╕рдоेрдд рдХрдИ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╢рд╣рд░ों рд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рдл्рд▓ाрдЗрдЯ्рд╕ рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиे рдХा рдРрд▓ाрди рднी рдХिрдпा। рдЗрд╕ рдХрджрдо рд╕े рдпाрдд्рд░िрдпों рдХो рдмрдб़ी рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓ी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЕрдм рдЙрди्рд╣ें рдорд╣ाрдХुंрдн рдпाрдд्рд░ा рдХे рд▓िрдП рд╕рд╕्рддे рджाрдоों рдкрд░ рдЯिрдХрдЯ рдоिрд▓ рд╕рдХेंрдЧे।

рдЕрдХाрд╕ा рдПрдпрд░рд▓ाрдЗрди рднी рдоैрджाрди рдоें

рдЗрд╕ी рдмीрдЪ, рдЕрдХाрд╕ा рдПрдпрд░рд▓ाрдЗрди рдиे рднी рдЕрдкрдиे рдХिрд░ाрдП рдоें 30-45 рдк्рд░рддिрд╢рдд рддрдХ рдХी рдХрдоी рдХрд░рдиे рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै। рдЕрдХाрд╕ा рдиे рдкुрдгे, рд╣ैрджрд░ाрдмाрдж, рдЕрд╣рдорджाрдмाрдж рдФрд░ рдмेंрдЧрд▓ुрд░ु рд╕े рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдЙрдб़ाрдиें рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиे рдХा рдРрд▓ाрди рдХिрдпा। рдЗрд╕ рдХрджрдо рд╕े рднी рдорд╣ाрдХुंрдн рдХे рд▓िрдП рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рдХो рдмрдб़ी рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓ेрдЧी, рдХ्рдпोंрдХि рдЕрдм рдЙрди्рд╣ें рдкрд╣рд▓े рд╕े рддрдп рдХिрдП рдЧрдП рдХिрд░ाрдП рдкрд░ рд╣ी рдЯिрдХрдЯ рдоिрд▓ рд╕рдХेंрдЧे, рдФрд░ рдорд╣ंрдЧे рдЯिрдХрдЯों рдХे рдХाрд░рдг рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рдиे рдоें рдХोрдИ рдмाрдзा рдирд╣ीं рдЖрдПрдЧी।

рдЪीрди рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рднाрд░рдд рдХो рд╡ीрдЯो рдкाрд╡рд░ рдоें рдЕрдб़рдЪрди

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдкрд░िрд╖рдж (UNSC) рдоें рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рд▓рдЧाрддाрд░ рдЬाрд░ी рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХे рд░ाрд╕्рддे рдоें рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдЕрдб़рдЪрди рдЪीрди рдмрди рдЪुрдХा рд╣ै। рднाрд░рдд рдХी рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рдХी рдХोрд╢िрд╢ों рдХो рд▓ेрдХрд░ рджुрдиिрдпा рдХे рдХрдИ рдк्рд░рдоुрдЦ рджेрд╢ों рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЪीрди рдХे рд╡िрд░ोрдз рдиे рдЗрд╕े рдПрдХ рдмрдб़ा рдЪुрдиौрддीрдкूрд░्рдг рдорд╕рд▓ा рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд░ोрдз рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдХी рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рднूрдоिрдХा рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рджрдХ्рд╖िрдг рдПрд╢िрдпाрдИ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рд░ाрдЬрдиीрддि рдоें рднी рдХрдИ рд╕рд╡ाрд▓ рдЦрдб़े рдХрд░ рджेрддा рд╣ै।

рдЪीрди рдХा рд╡िрд░ोрдз

рднाрд░рдд рдХो UNSC рдоें рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рджिрд▓ाрдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдЪीрди рдХी рд▓рдЧाрддाрд░ рд░ोрдХрдеाрдо рдПрдХ рдЧंрднीрд░ рд╕рдорд╕्рдпा рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। рдЪीрди рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдк्рд░рддिрдж्рд╡ंрдж्рд╡ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдЦрдб़ा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рд╡рд╣ рдЬाрдирдмूрдЭрдХрд░ UNSC рдоें рднाрд░рдд рдХी рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рддा рд╣ै। рдЪीрди рдХा рдпрд╣ рдХрджрдо рдЙрд╕рдХी рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд░рдгрдиीрддि рдФрд░ рджрдХ्рд╖िрдг рдПрд╢िрдпा рдоें рдЕрдкрдиी рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╕्рдеिрддि рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрд╣рдо рд╣ै। рдЪीрди рднाрд░рдд рдХो UNSC рдоें рдПрдХ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╕рджрд╕्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣рддा, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рдЙрд╕рдХी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдФрд░ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рдеिрддि рдХो рдЪुрдиौрддी рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдЕрдоेрд░िрдХा, рд░ूрд╕, рдл्рд░ांрд╕, рдм्рд░िрдЯेрди рдХा рд╕рдорд░्рдерди

рд╣ाрд▓ांрдХि, рднाрд░рдд рдХो UNSC рдоें рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рджिрд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рджेрд╢ों рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै। рдЕрдоेрд░िрдХा, рд░ूрд╕, рдл्рд░ांрд╕ рдФрд░ рдм्рд░िрдЯेрди рдЬैрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рджेрд╢ों рдиे рднाрд░рдд рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдЕрдкрдиी рдЖрд╡ाрдЬ рдЙрдаाрдИ рд╣ै। рдЗрди рджेрд╢ों рдХे рд╕рдорд░्рдерди рд╕े рднाрд░рдд рдХो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХाрдлी рдмрд▓ рдоिрд▓ा рд╣ै। рдЕрдоेрд░िрдХा рдиे рднाрд░рдд рдХे рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рдХे рд╣рдХ рдоें рдмрдпाрди рджिрдпा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рд░ूрд╕ рдФрд░ рдл्рд░ांрд╕ рднी рдЗрд╕ рдоुрдж्рджे рдкрд░ рднाрд░рдд рдХे рд╕ाрде рдЦрдб़े рд╣ैं। рдм्рд░िрдЯेрди рдиे рднी рднाрд░рдд рдХी рднूрдоिрдХा рдХो рдоाрди्рдпрддा рджी рд╣ै рдФрд░ UNSC рдоें рд╕ुрдзाрд░ों рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдмाрдд рдХी рд╣ै।

рднाрд░рддीрдп рдХूрдЯрдиीрддि рдХा рдорд╣рдд्рд╡

рднाрд░рдд рдХी рдХूрдЯрдиीрддिрдХ рдкрд╣рд▓ рдФрд░ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдоंрдЪों рдкрд░ рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рдиे рдЙрд╕े рдХрдИ рджेрд╢ों рдХा рд╕рдорд░्рдерди рджिрд▓рд╡ाрдпा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдирд░ेंрдж्рд░ рдоोрджी рдиे рдХрдИ рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоंрдЪों рдкрд░ рднाрд░рдд рдХे UNSC рдоें рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рдХा рдоुрдж्рджा рдЙрдаाрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕े рд╕рд╣ी рдард╣рд░ाрдпा рд╣ै। рднाрд░рдд рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рдФрд░ рд╕ैрди्рдп рддाрдХрдд рдХो рднी рдЙрд╕рдХी рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдпрддा рдХी рдоांрдЧ рдХो рдордЬрдмूрддी рдоिрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ UNSC рдХे рдоाрдорд▓ों рдоें рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдпूрдкी рдХे рдЯॉрдк-5 рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ, MBBS рдлीрд╕ рд╣ै рдХрдо

рд▓рдЦрдирдК: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдХрдИ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдХрдо рдлीрд╕ рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдПрдХ рдмेрд╣рддрд░ीрди рдоेрдбिрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЪाрд╣े рдЖрдк рд╕рд░рдХाрд░ी рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ें рдпा рдХिрд╕ी рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдиिрдЬी рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें, рдЗрди рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рдлीрд╕ рдХрдо рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕्рддрд░ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╣ै।

рдпूрдкी рдХे рдЯॉрдк-5 рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ, MBBS рдлीрд╕ рд╣ै рдХрдо. 

1 .рдПрдо्рд╕ рдЧोрд░рдЦрдкुрд░ (AIIMS Gorakhpur)

рдПрдо्рд╕ рдЧोрд░рдЦрдкुрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдпोрдЧी рдЖрджिрдд्рдпрдиाрде рдХे рд╕ंрд╕рджीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ рдХॉрд▓ेрдЬ рджेрд╢рднрд░ рдоें рдЕрдкрдиी рдмेрд╣рддрд░ीрди рдоेрдбिрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै। рдПрдо्рд╕ рдЧोрд░рдЦрдкुрд░ рдоें рдлीрд╕ рдмेрд╣рдж рдХрдо рд╣ै, рдоाрдд्рд░ 6100 рд░ुрдкрдпे рд╕ाрд▓ाрдиा, рдЬो рдмाрдХी рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬों рд╕े рдХाрдлी рдХрдо рд╣ै। рдпрд╣ рдХॉрд▓ेрдЬ рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдПрдХ рдмेрд╣рддрд░ीрди рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рд╕्рддрд░ рдХे рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рднी рджेрддा рд╣ै।

2 .рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдСрдл рдоेрдбिрдХрд▓ рд╕ाрдЗंрд╕ेрдЬ

рдпрд╣ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХрдИ рдоेрдбिрдХрд▓ рдФрд░ рд╣ेрд▓्рде рд╕ाрдЗंрд╕ेрдЬ рдХे рдХोрд░्рд╕ेрд╕ рдЬैрд╕े MBBS, BDS рдЖрджि рдХे рд▓िрдП рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХी рд╕ाрд▓ाрдиा рдлीрд╕ рд╕िрд░्рдл 81,000 рд░ुрдкрдпे рд╣ै, рдЬो рдХी рдХाрдлी рд╕рд╕्рддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕े рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╢िрдХ्рд╖ा рдоिрд▓рддी рд╣ै, рдФрд░ рд╡े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдмрдирдиे рдХे рдмाрдж рдЕрдЪ्рдЫी рд╕्рдеिрддि рдоें рдиौрдХрд░ी рдкा рд╕рдХрддे рд╣ैं।

3 .рдмрдиाрд░рд╕ рд╣िंрджू рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी (BHU)

рдмрдиाрд░рд╕ рд╣िंрджू рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी (BHU) рди рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдоेрдбिрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рднी рдпрд╣ рдХॉрд▓ेрдЬ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣ै। BHU рдХे рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдХी рдлीрд╕ 1.5 рд▓ाрдЦ рд░ुрдкрдпे рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоेрдбिрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдПрдХ рдмेрд╣рддрд░ीрди рд╕ंрд╕्рдеाрди рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ाँ рд╕े рд╕्рдиाрддрдХ рдФрд░ рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рджोрдиों рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдоेрдбिрдХрд▓ рдХोрд░्рд╕ рдХрд░ाрдП рдЬाрддे рд╣ैं।

4 .рдЕрд▓ीрдЧрдв़ рдоुрд╕्рд▓िрдо рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी (AMU)

рдЕрд▓ीрдЧрдв़ рдоुрд╕्рд▓िрдо рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी (AMU) рднी рджेрд╢ рдХे рд╕рдмрд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдпрд╣ाँ MBBS рдФрд░ рдЕрди्рдп рдоेрдбिрдХрд▓ рдХोрд░्рд╕ेрд╕ рдХी рдлीрд╕ рд▓рдЧрднрдЧ 2.2 рд▓ाрдЦ рд░ुрдкрдпे рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рд╣ै। AMU рдоें рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдЫाрдд्рд░ों рдХो рди рдХेрд╡рд▓ рдЙрди्рдирдд рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ां рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рд╕ुрд╡िрдзाрдПं рднी рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рддрд░ рдХी рд╣ोрддी рд╣ैं।

5 .рдХिंрдЧ рдЬॉрд░्рдЬ рдоेрдбिрдХрд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी (KGMU)

рдХिंрдЧ рдЬॉрд░्рдЬ рдоेрдбिрдХрд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी, рд▓рдЦрдирдК рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХी рдлीрд╕ рд▓рдЧрднрдЧ 2.5 рд▓ाрдЦ рд░ुрдкрдпे рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рд╣ोрддी рд╣ै। KGMU рдоें рдоेрдбिрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕्рддрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЙрдЪ्рдЪ рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рдХॉрд▓ेрдЬ рдЕрдкрдиे рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдмेрд╣рддрд░ीрди рдХ्рд▓ीрдиिрдХрд▓ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг, рд░िрд╕рд░्рдЪ рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।

рдЕрдоेрд░िрдХा рдХा рдкрд╣рд▓ा '6th' рдЬेрдирд░ेрд╢рди рдПрдЯрдоी рдмॉрдо्рдмрд░

рди्рдпूрдЬ рдбेрд╕्рдХ: рдЕрдоेрд░िрдХा рдиे рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдЕрдкрдиे рдкрд╣рд▓े "6th рдЬेрдирд░ेрд╢рди" рдПрдЯрдоी рдмॉрдо्рдмрд░ B-21 Raider рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै, рдЬो рджुрдиिрдпा рдХा рд╕рдмрд╕े рдЖрдзुрдиिрдХ, рдЦрддрд░рдиाрдХ рдФрд░ рдЪुрдкрдЪाрдк рд╣рдорд▓ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдмрдорд╡рд░्рд╖рдХ рдоाрдиा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ рдмрдорд╡рд░्рд╖рдХ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдоें рдПрдХ рдирдИ рдХ्рд░ांрддि рд▓ा рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЪрд▓рддे рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рд╡िрдоाрдирди рдФрд░ рд╕ैрди्рдп рд░рдгрдиीрддिрдпों рдоें рдЕрд╣рдо рдмрджрд▓ाрд╡ рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╣ै।

B-21 Raider рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп:

B-21 Raider рдХो Northrop Grumman рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕्рдЯेрд▓्рде рддрдХрдиीрдХ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै, рдЬो рдЗрд╕े radar рд╕े рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдЕрджृрд╢्рдп рдмрдиाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдмॉрдо्рдмрд░ рджुрд╢्рдорди рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓िрдпों рд╕े рдмрдЪрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрдЧा, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рдПрдХ рдмेрд╣рдж рдЦрддрд░рдиाрдХ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣рдорд▓ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдорд╢ीрди рдмрди рдЬाрдПрдЧा।

рддрдХрдиीрдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ:

рд╕्рдЯेрд▓्рде рддрдХрдиीрдХ: B-21 Raider рдоें рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рд╕्рдЯेрд▓्рде рддрдХрдиीрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рджुрд╢्рдорди рдХे рд░рдбाрд░ рд╕े рдмрдЪрдХрд░ рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдХिрд╕ी рднी рд▓рдХ्рд╖्рдп рдкрд░ рд╣рдорд▓ा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдмрдб़े рд░ेंрдЬ: рдпрд╣ рдмॉрдо्рдмрд░ рд▓ंрдмी рджूрд░ी рддрдХ рдЙрдб़ाрди рднрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдоिрд╢рди рдХो рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рддрдХ рднी рдЕंрдЬाрдо рджे рд╕рдХрддा рд╣ै।

рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЙрди्рдирдд рдХ्рд╖рдорддा: рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, B-21 Raider рдХी рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдРрд╕ी рд╣ै рдХि рдЗрд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╡ाрд▓े рдкрд░рдоाрдгु рд╣рдеिрдпाрд░ों рдХे рд╕ाрде рднी рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд░рдгрдиीрддिрдХ рд╣рдорд▓ों рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдпूрдПрд╕ рдПрдпрд░рдлोрд░्рд╕ рдХी рдпोрдЬрдиा: US Air Force рдиे рдпрд╣ рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै рдХि 2025-26 рддрдХ рд╡рд╣ 100 B-21 Raider рдмॉрдо्рдмрд░्рд╕ рдЦрд░ीрджेрдЧी, рдФрд░ 2030 рддрдХ рдЗрди्рд╣ें рдкुрд░ाрдиे B-2 рдФрд░ B-1B рдмॉрдо्рдмрд░्рд╕ рдХी рдЬрдЧрд╣ рддैрдиाрдд рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдЗрди рдмॉрдо्рдмрд░्рд╕ рдХो рдЙрди्рдирдд рдоिрд╕ाрдЗрд▓ों рдФрд░ рдкрд░рдоाрдгु рд╣рдеिрдпाрд░ों рд╕े рд▓ैрд╕ рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा, рдФрд░ рдЗрдирдХी рддैрдиाрддी рд╕े рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рд░рдгрдиीрддिрдХ рд╣рдорд▓ाрд╡рд░ рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдоें рдЬрдмрд░рджрд╕्рдд рдЗрдЬाрдлा рд╣ोрдЧा।

рд░рдХ्рд╖ा рдмрд▓ों рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡: B-21 Raider рдХे рдЖрдиे рд╕े рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдПрдЯрдоी рд╣рдорд▓ाрд╡рд░ рд╡िрдоाрди рдФрд░ рд▓ंрдмी рджूрд░ी рдХे рд╣рдорд▓ों рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдоें рдмрдб़ा рдмрджрд▓ाрд╡ рдЖ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी, рдпрд╣ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХो рдПрдХ рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдПрдЧा, рдЬो рджुрдиिрдпा рдХे рдХिрд╕ी рднी рдЕрди्рдп рджेрд╢ рд╕े рднी рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдФрд░ рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдпрд╣ рдЕрди्рдп рджेрд╢ों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЪेрддाрд╡рдиी рднी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рддाрдХрдд рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓ेрдЧा।

рдпूрдкी рдоें 10рд╡ीं/12рд╡ीं/рдЧ्рд░ेрдЬुрдПрдЯ рдХे рд▓िрдП рдмंрдкрд░ рднрд░्рддिрдпां

рд▓рдЦрдирдК: рдпूрдкी рдоें 10рд╡ीं/12рд╡ीं/рдЧ्рд░ेрдЬुрдПрдЯ рдХे рд▓िрдП рдмंрдкрд░ рднрд░्рддिрдпां рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ैं। рддाрдЬा рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдоुрддाрдмिрдХ рдХिंрдЧ рдЬॉрд░्рдЬ рдоेрдбिрдХрд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХेрдЬीрдПрдордпू рд▓рдЦрдирдК рдиे рд╡िрднिрди्рди рдиॉрди рдЯीрдЪिंрдЧ рдЧ्рд░ुрдк рдмी рдФрд░ рдЧ्рд░ुрдк рд╕ी рдкोрд╕्рдЯ рднрд░्рддी 2024 рдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЬाрд░ी рдХिрдпा рд╣ै। 

рдпрджि рдЖрдк рдХेрдЬीрдПрдордпू рдиॉрди рдЯीрдЪिंрдЧ рд░िрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рд╣ैं рддो 03 рдоाрд░्рдЪ 2025 рддрдХ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдХेрдЬीрдПрдордпू рдиॉрди рдЯीрдЪिंрдЧ 2024 рднрд░्рддी рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЕрди्рдп рдЬाрдирдХाрд░ी рдЬैрд╕े рдЖрдпु рд╕ीрдоा, рдпोрдЧ्рдпрддा, рд╡ेрддрдирдоाрди рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рд▓िрдП рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдкрдв़ें рдФрд░ рдлिрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें।

рдкрдж рдХा рдиाрдо : рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдорд░, рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░ी, рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░िрдпрди рдЧ्рд░ेрдб-2, рдлाрд░्рдоाрд╕िрд╕्рдЯ рдЧ्рд░ेрдб-2, рд░िрд╕ेрдк्рд╢рдиिрд╕्рдЯ, рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдЕрдзिрдХाрд░ी, рдЬूрдиिрдпрд░ рдоेрдбिрдХрд▓ рд▓ैрдм рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬिрд╕्рдЯ (рд▓ैрдм), рдЕрди्рдп рдкрдж। 

рдкрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा : рдХुрд▓ 322 рдкрдж। 

рдпोрдЧ्рдпрддा : рдЗрди рдкрджों рдкрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдкрджों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ 10рд╡ीं/12рд╡ीं/рдЧ्рд░ेрдЬुрдПрдЯ/рдкोрд╕्рдЯрдЧ्рд░ेрдЬुрдПрдЯ्рд╕/рдбिрдЧ्рд░ी/рдбिрдк्рд▓ोрдоा рдЖрджि рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ैं। 

рдЖрдпु рд╕ीрдоा : рдЗрди рдкрджों рдкрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХी рди्рдпूрдирддрдо рдЖрдпु рд╕ीрдоा 18 рд╡рд░्рд╖, рдЬрдмрдХि рдЕрдзिрдХрддрдо рдЖрдпु рд╕ीрдоा 40 рд╡рд░्рд╖ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ैं। 

рдЪрдпрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा : рднрд░्рддी рдиोрдЯिрдлिрдХेрд╢рди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрди рдкрджों рдкрд░ рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ों рдХा рдЪрдпрди рдЯेрд╕्рдЯ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрдЧा। рдЕрдзिрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рд▓िрдП рдиोрдЯिрд╢ рджेрдЦें। 

рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा : рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рдФрд░ рдпोрдЧ्рдп рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ рдХिंрдЧ рдЬॉрд░्рдЬ рдоेрдбिрдХрд▓ рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рдЬा рдХрд░ рдиोрдЯिрд╢ рдХो рдкреЭें рдФрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें।

рдЖрд╡ेрджрди рд╢ुрд▓्рдХ: рд╕ाрдоाрди्рдп/рдУрдмीрд╕ी/рдИрдбрдм्рд▓्рдпूрдПрд╕ рдХे рд▓िрдП 2360/-, рдПрд╕рд╕ी/рдПрд╕рдЯी рдХे рд▓िрдП 1416/-, рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╢ुрд▓्рдХ рдХा рднुрдЧрддाрди рдХेрд╡рд▓ рдбेрдмिрдЯ рдХाрд░्рдб / рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдХाрд░्рдб / рдиेрдЯ рдмैंрдХिंрдЧ / рдпूрдкीрдЖрдИ рд╢ुрд▓्рдХ рдоोрдб рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд░ें।

рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ : https://jobportal.kgmu.org/

рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдоिрдб-рдбे рдоीрд▓ рдоेрди्рдпू рдоें рдмрджрд▓ाрд╡, рдЫाрдд्рд░ рд╣ोंрдЧे рдЦुрд╢

рдкрдЯрдиा: рдмिрд╣ाрд░ рдХे рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдкреЭाрдИ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмреЬी рдЦрдмрд░ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ैं। рддाрдЬा рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдоुрддाрдмिрдХ рдмिрд╣ाрд░ рдХे рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдоिрдб-рдбे рдоीрд▓ рдоेрди्рдпू рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рд╣ोрдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ैं। рдпрд╣ рдмрджрд▓ाрд╡ 15 рдлрд░рд╡рд░ी 2025 рд╕े рд▓ाрдЧू рд╣ोрдЧा। рдЕрдм рдоिрдб-рдбे рдоीрд▓ рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд╣рд░ рджिрди рдХुрдЫ рдирдпा рдФрд░ рдкोрд╖рдг рд╕े рднрд░рдкूрд░ рднोрдЬрди рдоिрд▓ेрдЧा।

рдирдП рдоेрди्рдпू рдоें рдмрджрд▓ाрд╡:

рд╢рдиिрд╡ाрд░ рдХो рдЦिрдЪрдб़ी: рдкрд╣рд▓े рд╢рдиिрд╡ाрд░ рдФрд░ рдмुрдзрд╡ाрд░ рдХो рдЦिрдЪрдб़ी рджी рдЬाрддी рдеी, рд▓ेрдХिрди рдЕрдм рдХेрд╡рд▓ рд╢рдиिрд╡ाрд░ рдХो рдЦिрдЪрдб़ी рдоिрд▓ेрдЧी। рдпрд╣ рдмрджрд▓ाрд╡ рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рд╕ाрд╣рдЬрдирдХ рд╣ोрдЧा рдХ्рдпोंрдХि рдЦिрдЪрдб़ी рдПрдХ рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдФрд░ рдк्рд░िрдп рднोрдЬрди рд╣ै।

рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░ рдХो рдЫोрд▓ा: рдкрд╣рд▓े рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░ рдХो рдкुрд▓ाрд╡ рджिрдпा рдЬाрддा рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЕрдм рдЗрд╕े рдЪाрд╡рд▓ рдФрд░ рд▓ाрд▓ рдЪрдиे рдХे рдЫोрд▓े рд╕े рдмрджрд▓ा рдЬाрдПрдЧा। рдпрд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ рдФрд░ рдкौрд╖्рдЯिрдХ рджोрдиों рд╣ोрдЧा, рдХ्рдпोंрдХि рдЫोрд▓ा рдПрдХ рдк्рд░ोрдЯीрди рд╕े рднрд░рдкूрд░ рд╡्рдпंрдЬрди рд╣ै।

рдоंрдЧрд▓рд╡ाрд░ рдХा рднोрдЬрди: рдоंрдЧрд▓рд╡ाрд░ рдХो рдкрд╣рд▓े рдЬीрд░ा рдЪाрд╡рд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЕрдм рдЗрд╕рдХी рдЬрдЧрд╣ рдЪाрд╡рд▓ рдФрд░ рд╕ोрдпाрдмीрди-рдЖрд▓ू рдХी рд╕рдм्рдЬी рджी рдЬाрдПрдЧी। рдпрд╣ рдмрджрд▓ाрд╡ рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдирдпा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ोрдЧा, рд╕ाрде рд╣ी рд╕ोрдпाрдмीрди рдк्рд░ोрдЯीрди рдХा рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд╕्рд░ोрдд рд╣ै।

рд╕ोрдорд╡ाрд░ рдФрд░ рдЧुрд░ुрд╡ाрд░ рдХो рддрдб़рдХा рдФрд░ рдЪाрд╡рд▓: рдкрд╣рд▓े рдЗрди рджिрдиों рдоें рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рднोрдЬрди рджिрдпा рдЬाрддा рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЕрдм рджोрдиों рджिрдиों рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХो рддрдб़рдХा рдФрд░ рдЪाрд╡рд▓ рдоिрд▓ेрдЧा। рдЗрд╕ рддрдб़рдХे рдоें рд╣рд░ी рд╕рдм्рдЬिрдпां рднी рдоिрд▓ेंрдЧी, рдЬिрд╕рд╕े рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд╡िрдЯाрдоिрди рдФрд░ рдоिрдирд░рд▓्рд╕ рдХा рдЕрдЪ्рдЫा рд╕्рд░ोрдд рдоिрд▓ेрдЧा।

рдЗрд╕ рдмрджрд▓ाрд╡ рд╕े рдмрдЪ्рдЪों рдХो рди рдХेрд╡рд▓ рд╕्рд╡ाрдж рдоें рд╡िрд╡िрдзрддा рдоिрд▓ेрдЧी, рдмрд▓्рдХि рдЙрдирдХी рд╕ेрд╣рдд рдХो рднी рд▓ाрдн рд╣ोрдЧा। рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЕрдм рдФрд░ рдмेрд╣рддрд░ рдкोрд╖рдг рдоिрд▓ेрдЧा рдФрд░ рд╡े рдоिрдб-рдбे рдоीрд▓ рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЙрдд्рд╕ुрдХрддा рдХे рд╕ाрде рдЦाрдПंрдЧे। рдпрд╣ рдХрджрдо рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ै рддाрдХि рдмрдЪ्рдЪों рдХा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे।

рдпूрдкी рдоें рдЗрди рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рд╕ैрд▓рд░ी-рдк्рд░рдоोрд╢рди рдкрд░ рд░ोрдХ

рд▓рдЦрдирдК: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рд░ाрдЬ्рдп рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмрдб़ी рдЦрдмрд░ рд╕ाрдордиे рдЖрдИ рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рддрдп рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдЬो рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЕрдкрдиी рд╕ंрдкрдд्рддि рдХा рдм्рдпोрд░ा рдоाрдирд╡ рд╕ंрдкрджा рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рдирд╣ीं рджेंрдЧे, рдЙрдирдХे рд╡ेрддрди рдФрд░ рдкрджोрди्рдирддि рдкрд░ рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдИ рдЬाрдПрдЧी। рдпрд╣ рдХрджрдо рддрдм рдЙрдаाрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рдЬрдм рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рдУрд░ рд╕े рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рджेрдиे рдоें рдЕрдиिрдпрдоिрддрддा рдкाрдИ рдЧрдИ рд╣ै।

рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рд╕े рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдЪрд▓ рдФрд░ рдЕрдЪрд▓ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХा рдкूрд░ा рд╡िрд╡рд░рдг рджेрдиे рдХा рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдпा рдеा। рдпрд╣ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा 2024 рдХे рдЕंрдд рддрдХ рдкूрд░ी рд╣ोрдиी рдеी, рд▓ेрдХिрди рдЕрдм рдЕंрддिрдо рддिрдеि 31 рдЬрдирд╡рд░ी 2025 рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि, рдЧुрд░ुрд╡ाрд░ рддрдХ рдХेрд╡рд▓ 52 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдиे рд╣ी рдкोрд░्рдЯрд▓ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рд╣ै। рдпрд╣ рдЖंрдХрдб़ा рдХुрд▓ 8.32 рд▓ाрдЦ рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдоें рд╕े 4.33 рд▓ाрдЦ рдХा рд╣ै। рдмाрдХी 48 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдХрд░्рдоिрдпों рдиे рдЕрдм рддрдХ рдЕрдкрдиा рд╡िрд╡рд░рдг рдирд╣ीं рднрд░ा рд╣ै।

рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкрдд्рддि рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рди рджेрдиे рд╕े рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рдЬрд╡ाрдмрджेрд╣ी рдоें рдХрдоी рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЦाрд╕рдХрд░ рдРрд╕े рд╕рдордп рдоें рдЬрдм рд╕рд░рдХाрд░ी рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рд╕ंрдкрдд्рддि рдХी рдЬांрдЪ рдФрд░ рд╕ंрдкрдд्рддि рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕рдЦ्рдд рдиिрдпрдо рд▓ाрдЧू рдХिрдП рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдпрд╣ рднी рд╕ाрдл рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдЬो рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рд▓ाрдкрд░рд╡ाрд╣ी рдмрд░рддेंрдЧे, рдЙрдирдХी рдкрджोрди्рдирддि рдФрд░ рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдкрдб़ेрдЧा।

рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЖрджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджी рд╣ै рдФрд░ рдЬрд▓्рдж рд╣ी рд╕рдЦ्рдд рдХрджрдо рдЙрдаाрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рддрд╣рдд рдЙрди рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै рдЬो рдмिрдиा рдЙрдЪिрдд рдХाрд░рдг рдХे рд╕ंрдкрдд्рддि рд╡िрд╡рд░рдг рдирд╣ीं рджेंрдЧे। рд╕рд░рдХाрд░ी рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдХрджрдо рди рд╕िрд░्рдл рд╕рд░рдХाрд░ी рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдкрд░ рднी рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░ेрдЧा।

рднाрд░рдд рдХा рд╡ो 'рд╢ेрд░' рдЬिрд╕рдиे рдЙреЬा рджिрдП рдеें рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे 8 рдЯैंрдХ

рди्рдпूрдЬ рдбेрд╕्рдХ: рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдХा рдиाрдо рднाрд░рддीрдп рд╕ैрди्рдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рд╣рдоेрд╢ा рд╕्рд╡рд░्рдгाрдХ्рд╖рд░ों рдоें рд▓िрдЦा рдЬाрдПрдЧा। 1965 рдХे рднाрд░рдд-рдкाрдХ рдпुрдж्рдз рдоें рдЙрдирдХी рдЕрджрдо्рдп рд╡ीрд░рддा рдФрд░ рдмрд▓िрджाрди рдиे рдЙрди्рд╣ें рдЕрдорд░ рдмрдиा рджिрдпा। рд╡рд╣ рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдХेрд▓े рд╣ी рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे рдЕрдЬेрдп рдоाрдиे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдоेрд░िрдХрди рдкैрдЯрди рдЯैंрдХों рдХो рдз्рд╡рд╕्рдд рдХрд░рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд░рдЪा। рдЙрдирдХी рд╡ीрд░рддा рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд, рдмрд▓्рдХि рдкूрд░ी рджुрдиिрдпा рдоें рдЫा рдЧрдИ, рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рддрдХ рдЗрд╕ рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рдШрдЯрдиा рдХी рдЧूंрдЬ рдкрд╣ुंрдЪी।

рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕ैрди्рдп рдХैрд░िрдпрд░

рд╡ीрд░ рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдХा рдЬрди्рдо рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЧाрдЬीрдкुрд░ рдЬिрд▓े рдХे рдзाрдоूрдкुрд░ рдЧांрд╡ рдоें 1 рдЬुрд▓ाрдИ, 1933 рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рд╡рд╣ рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиा рдХे 4 рдЧोрд░рдЦा рд░ाрдЗрдлрд▓्рд╕ рдоें рд╣рд╡рд▓рджाрд░ рдХे рдкрдж рдкрд░ рддैрдиाрдд рдеे। рдПрдХ рд╕ाрд╣рд╕ी рдФрд░ рдмрд╣ाрджुрд░ рд╕ैрдиिрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдирдХी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиी। рдЕрдкрдиी рд╕ेрд╡ा рдХे рджौрд░ाрди рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдИ рдХрдаिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХिрдпा рдФрд░ рд╣рд░ рдмाрд░ рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдиिрд╖्рдаा рдФрд░ рд╡ीрд░рддा рдХा рдкрд░िрдЪрдп рджिрдпा।

1965 рдХा рднाрд░рдд-рдкाрдХ рдпुрдж्рдз

1965 рдоें рднाрд░рдд-рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे рдмीрдЪ рдпुрдж्рдз рдЫिрдб़ рдЧрдпा рдеा, рдЬिрд╕рдоें рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдиे рднाрд░рдд рдХे рдЦेрдордХрд░рдг рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдкрд░ рд╣рдорд▓ा рдХिрдпा। рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдиे рдЗрд╕ рд╣рдорд▓े рдоें рдЕрдоेрд░िрдХी рдкैрдЯрди рдЯैंрдХों рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдеा, рдЬिрди्рд╣ें рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЕрдЬेрдп рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा। рдЗрди рдЯैंрдХों рдХे рд╕ाрдордиे рднाрд░рддीрдп рд╕ैрдиिрдХों рдХो рд▓рдб़ाрдИ рдХрдаिрди рд▓рдЧ рд░рд╣ी рдеी। рд▓ेрдХिрди рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдиे рдЗрд╕ рдЪुрдиौрддी рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд╕ूрдЭрдмूрдЭ рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ рд╕े рдЙрд╕े рдоाрдд рджी।

8 рд╕िрддंрдмрд░, 1965 рдХो рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдЕрдкрдиी рдЬीрдк рдоें рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрдХрд░ рдЧрди्рдиे рдХे рдЦेрддों рд╕े рдЧुрдЬрд░ рд░рд╣े рдеे, рддрднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे рдЯैंрдХों рдХे рдЖрдиे рдХी рдЖрд╡ाрдЬ рд╕ुрдиी। рддुрд░ंрдд рд╣ी рд╡рд╣ рдЧрди्рдиे рдХे рдЦेрддों рдоें рдЫिрдк рдЧрдП рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд░िрдХॉрдпрд▓ेрд╕ рдЧрди (рдЖрд░рд╕ीрдПрдЪ) рдХा рд╕рд╣ी рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдЗंрддрдЬाрд░ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे। рдЬैрд╕े рд╣ी рдкाрдХिрд╕्рддाрдиी рдЯैंрдХ рдЙрдирдХी рд░ेंрдЬ рдоें рдЖрдП, рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдиे рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдЭिрдЭрдХ рдХे рдлाрдпрд░िंрдЧ рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджी। рдПрдХ рд╣ी рдмाрд░ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЪाрд░ рдкाрдХिрд╕्рддाрдиी рдЯैंрдХों рдХो рдз्рд╡рд╕्рдд рдХрд░ рджिрдпा। рдпрд╣ рдШрдЯрдиा рдпुрдж्рдз рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоोрдб़ рд╕ाрдмिрдд рд╣ुрдИ।

рдЖрда рдЯैंрдХ рдирд╖्рдЯ рдХिрдП

рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдХी рд╡ीрд░рддा рдпрд╣ीं рдЦрдд्рдо рдирд╣ीं рд╣ुрдИ। рдЕрдЧрд▓े рджिрди, 9 рд╕िрддंрдмрд░, 1965 рдХो рдЕрдм्рджुрд▓ рдиे рддीрди рдФрд░ рдкाрдХिрд╕्рддाрдиी рдЯैंрдХों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджिрдпा। рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдХा рдоिрд╢рди рдЕрднी рдЦрдд्рдо рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рдеा। рдПрдХ рдФрд░ рдЯैंрдХ рдХो рдиिрд╢ाрдиा рдмрдиाрдиे рдХे рджौрд░ाрди рдкाрдХिрд╕्рддाрдиी рд╕ेрдиा рдиे рдЪाрд░ों рдУрд░ рд╕े рдЙрди рдкрд░ рдЧोрд▓ीрдмाрд░ी рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджी। рдмाрд╡рдЬूрдж рдЗрд╕рдХे, рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдиे рдбрдЯे рд░рд╣рдХрд░ рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे рдЖрдард╡ें рдЯैंрдХ рдХो рднी рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджिрдпा। рдЗрд╕ рдмрд╣ाрджुрд░ी рдХे рдмाрдж, рдЬрдм рдкाрдХिрд╕्рддाрдиी рд╕ेрдиा рдиे рдЙрди्рд╣ें рдЪाрд░ों рдУрд░ рд╕े рдШेрд░ рд▓िрдпा, рддो рд╡ीрд░ рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рд╢рд╣ीрдж рд╣ो рдЧрдП।

рдорд░рдгोрдкрд░ांрдд рдкрд░рдорд╡ीрд░ рдЪрдХ्рд░

рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдХी рд╡ीрд░рддा рдиे рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиा рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдЧрд░्рд╡ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░ाрдпा। рдЙрдирдХी рдмрд╣ाрджुрд░ी рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ें рдорд░рдгोрдкрд░ांрдд рдкрд░рдорд╡ीрд░ рдЪрдХ्рд░, рднाрд░рдд рдХे рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╕ैрди्рдп рд╕рдо्рдоाрди рд╕े рдирд╡ाрдЬा рдЧрдпा। рдЙрдирдХी рд╡ीрд░рддा рдХा рд╕рдо्рдоाрди рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдоें, рдмрд▓्рдХि рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा।

рдЕрдоेрд░िрдХी рднी рд╣ुрдП рд╣ैрд░ाрди

рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдХी рдмрд╣ाрджुрд░ी рдХी рдЧूंрдЬ рдЕрдоेрд░िрдХा рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪी। рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рд╕ैрди्рдп рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдиे рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे рдкैрдЯрди рдЯैंрдХों рдХी рдлिрд░ рд╕े рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХी, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдЯैंрдХ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЕрдкрд░ाрдЬेрдп рдоाрдиे рдЬाрддे рдеे। рдЕрдм्рджुрд▓ рдХी рдЫोрдЯी рд╕ी рд░िрдХॉрдпрд▓ेрд╕ рдЧрди рд╕े рдЗрди рдЯैंрдХों рдХा рдирд╖्рдЯ рд╣ोрдиा рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмрдб़ा рд░рд╣рд╕्рдп рдмрди рдЧрдпा।

рдбाрдХ рдЯिрдХрдЯ рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди

рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे 28 рдЬрдирд╡рд░ी, 2000 рдХो рд╡ीрд░ рдЕрдм्рджुрд▓ рд╣рдоीрдж рдХी рдмрд╣ाрджुрд░ी рдХो рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдПрдХ рдбाрдХ рдЯिрдХрдЯ рдЬाрд░ी рдХिрдпा। рдЗрд╕ рдбाрдХ рдЯिрдХрдЯ рдкрд░ рдЙрдирдХी рддрд╕्рд╡ीрд░ рдеी, рдЬिрд╕рдоें рд╡рд╣ рд░िрдХॉрдпрд▓ेрд╕ рдЧрди рд╕े рдлाрдпрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиी рдЬीрдк рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рдирдЬрд░ рдЖ рд░рд╣े рдеे। рдпрд╣ рдбाрдХ рдЯिрдХрдЯ рднाрд░рддीрдп рд╡ीрд░рддा рдФрд░ рдмрд╣ाрджुрд░ी рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдмрди рдЧрдпा।

рдпूрдкी рдХे 12 рдЬिрд▓ों рдХो рд╕ीрдПрдо рдпोрдЧी рдиे рджी рдмреЬी рд╕ौрдЧाрдд

рд▓рдЦрдирдК: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдпोрдЧी рдЖрджिрдд्рдпрдиाрде рдиे рд░ाрдЬ्рдп рдХे 12 рдЬिрд▓ों рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдФрд░ рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрджрдо рдЙрдаाрдпा рд╣ै। рддाрдЬा рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдоुрддाрдмिрдХ рдЗрди рдЬिрд▓ों рдоें рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЕрдн्рдпुрджрдп рдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд рд╕्рдХूрд▓ों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ाрдпा рдЬाрдПрдЧा। рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдмрдиाрдИ рдЧрдИ рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдХांрд╡ेंрдЯ рд╕्рдХूрд▓ों рдЬैрд╕ी рд╕ुрд╡िрдзाрдПं рдоिрд▓ рд╕рдХेंрдЧी। 

рдЗрд╕ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 1619.56 рдХрд░ोрдб़ рд░ुрдкрдП рдХी рд▓ाрдЧрдд рд╕े рдирдП рд╕्рдХूрд▓ों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ोрдЧा, рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдПрдХ рдмेрд╣рддрд░ рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдоाрд╣ौрд▓ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рд╣ै। рдЗрди рд╕्рдХूрд▓ों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдмрд░ेрд▓ी, рд╢ाрд╣рдЬрд╣ांрдкुрд░, рдПрдЯा, рд╕ंрднрд▓, рдмिрдЬрдиौрд░, рдЕрдорд░ोрд╣ा рд╕рд╣िрдд рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдХुрд▓ 12 рдЬिрд▓ों рдоें рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा। 

рдЗрд╕ рдкрд╣рд▓ рдХे рддрд╣рдд, рди рдХेрд╡рд▓ рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдХрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕ुрд╡िрдзाрдПं рдмрдиाрдИ рдЬाрдПंрдЧी, рдмрд▓्рдХि рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рджिрд╡्рдпांрдЧ рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рд╢ौрдЪाрд▓рдп рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рдЧाрд░्рдб рд░ूрдо, рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░ी, рдХिрдЪрди рд╢ेрдб, рд░рд╕ोрдЗрдпा рдХे рд▓िрдП рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдордз्рдпाрд╣्рди рднोрдЬрди (MDM) рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкूрд░ी рд╕ुрд╡िрдзाрдПं рднी рдоुрд╣ैрдпा рдХрд░ाрдИ рдЬाрдПंрдЧी।

рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд, рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд╣ाрде рдзोрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕्рдеाрди рдмрдиाрдП рдЬाрдПंрдЧे рдФрд░ рд╕्рдХूрд▓ рднрд╡рди рдХो рднрд╡्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╕рдЬाрдпा рдЬाрдПрдЧा, рдЬिрд╕рдоें рдлुрд▓рд╡ाрд░ी рд╕рдЬाрд╡рдЯ рдФрд░ рдПрд▓рдИрдбी рд▓ाрдЗрдЯ рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╣ोрдЧी। рдЗрд╕ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдПрдХ рдРрд╕ा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рджेрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЙрдирдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╣ो рдФрд░ рд╡े рдмेрд╣рддрд░ рддрд░ीрдХे рд╕े рдЖрдЧे рдмрдв़ рд╕рдХें।

рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдпोрдЧी рдЖрджिрдд्рдпрдиाрде рдиे рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХो рдмрдЪ्рдЪों рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдмрдиाрдиे рдХे рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрджрдо рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦा рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдХे рддрд╣рдд рдмрдиाрдП рдЬा рд░рд╣े рд╕्рдХूрд▓ों рд╕े рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХा рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХेрдЧा।

рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рд╕ेрд╡ा рд╕рдоाрдк्рддि рдХा рдЖрджेрд╢ рд░рдж्рдж

рдкрдЯрдиा: рдмिрд╣ाрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдкрдЯрдиा рд╣ाрдИ рдХोрд░्рдЯ рд╕े рдПрдХ рдмрдб़ी рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓ी рд╣ै। рди्рдпाрдпрдоूрд░्рддि рдкूрд░्рдгेрди्рджु рд╕िंрд╣ рдХी рдПрдХрд▓ рдкीрда рдиे рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рд╕ेрд╡ा рд╕рдоाрдк्рддि рдХे рдЖрджेрд╢ рдХो рд░рдж्рдж рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдЕрджाрд▓рдд рдиे рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рдХि рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдмिрдиा рдЙрдЪिрдд рд╕ुрдирд╡ाрдИ рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рджिрдП рдЗрди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рд╕ेрд╡ा рд╕рдоाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै।

рдпрд╣ рдЖрджेрд╢ рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд░ाрдЬेрд╢ рдХुрдоाрд░ рд╕िंрд╣ рдФрд░ рдЕрди्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рджाрдпрд░ рдХी рдЧрдИ рдпाрдЪिрдХा рдкрд░ рд╕ुрдирд╡ाрдИ рдХे рдмाрдж рдЖрдпा। рдпाрдЪिрдХाрдХрд░्рддाрдУं рдиे рдЕрджाрд▓рдд рдоें рдЖрд░ोрдк рд▓рдЧाрдпा рдеा рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕ेрд╡ा рд╕рдоाрдк्рддि рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиी рдмाрдд рд░рдЦрдиे рдХा рдоौрдХा рдирд╣ीं рджिрдпा рдЧрдпा рдеा, рдЬो рдХि рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рддрд╣рдд рдЙрдирдХी рдоौрд▓िрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рд╣ै।

рдХोрд░्рдЯ рдиे рдпрд╣ рднी рдХрд╣ा рдХि рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рдХे рдЕрдиुрдоोрджрди рд╕े рдЬाрд░ी рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рдХो рдХिрд╕ी рдХाрд░्рдпрдХाрд░ी рдЖрджेрд╢ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕рдоाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдиे 30 рдоाрд░्рдЪ 2024 рдХो рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рдкрдд्рд░ рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдеा, рдЬिрд╕рдХे рддрд╣рдд рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рд╕ेрд╡ा рд╕рдоाрдк्рддि рдХा рдЖрджेрд╢ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдХोрд░्рдЯ рдиे рдЗрд╕े рд░рдж्рдж рдХрд░ рджिрдпा рдФрд░ рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХो рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдпा рдХि рд╡े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХा рдкрдХ्рд╖ рд╕ुрдирдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ें рдЙрдЪिрдд рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░ें।

рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдХोрд░्рдЯ рдиे рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдП рдХि рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЕрдзिрдХाрд░ी рддрдд्рдХाрд▓ рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЕрдкрдиी рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░ें рдФрд░ рд╕рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рд╕ुрдирд╡ाрдИ рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░ें, рддाрдХि рддрд░्рдХрд╕ंрдЧрдд рдФрд░ рдХाрдиूрдиी рдЖрджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। рдЗрд╕ рдлैрд╕рд▓े рд╕े рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╣рдЬाрд░ों рдЕрддिрдеि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЙрдо्рдоीрдж рдХी рдПрдХ рдирдИ рдХिрд░рдг рдоिрд▓ी рд╣ै, рдФрд░ рдЕрдм рд╡े рдЕрдкрдиे рдоाрдорд▓ों рдХो рдЙрдЪिрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे। 

рдпрд╣ рдиिрд░्рдгрдп рдмिрд╣ाрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕рдЦ्рдд рд╕ंрджेрд╢ рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ी рдЖрджेрд╢ों рдоें рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рдХाрдиूрдиी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХा рдкाрд▓рди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЕрджाрд▓рдд рдиे рдпрд╣ рднी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рдХि рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдХोрдИ рднी рд╕ेрд╡ा рд╕рдоाрдк्рддि рдХा рдЖрджेрд╢ рддрдм рддрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рдЬрдм рддрдХ рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдЙрдЪिрдд рд╕ुрдирд╡ाрдИ рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рди рджिрдпा рдЬाрдП।

рднाрд░рдд рдХे рдпे 5 рдл्рдпूрдЪрд░ рд╡ेрдкрди, рдЪीрди-рдкाрдХ рдХे рд▓िрдП рдХाрд▓

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рднाрд░рдд рдиे рдЕрдкрдиी рд░рдХ्рд╖ा рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдХो рд▓рдЧाрддाрд░ рдордЬрдмूрдд рдХिрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рдирдИ рдФрд░ рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рд╣рдеिрдпाрд░ рдк्рд░рдгाрд▓िрдпाँ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рд╣рдеिрдпाрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиा рдХी рд╢рдХ्рддि рдХो рдХрдИ рдЧुрдиा рдмрдв़ा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдЕрдЧ्рдиि-6 рдоिрд╕ाрдЗрд▓, 5.5 рдЬрдирд░ेрд╢рди рдлाрдЗрдЯрд░ рдЬेрдЯ, рджुрд░्рдЧा-2 рд▓ेрдЬрд░ рд╣рдеिрдпाрд░, рдм्рд░рд╣्рдоोрд╕-2, рдФрд░ рд╣ाрдЗрдкрд░рд╕ोрдиिрдХ рдЧ्рд▓ाрдЗрдб рд╡्рд╣ीрдХрд▓ рдЬैрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। 

1. рдЕрдЧ्рдиि-6 рдоिрд╕ाрдЗрд▓

рдЕрдЧ्рдиि-6 рдПрдХ рд▓ंрдмी рджूрд░ी рдХी рдмैрд▓िрд╕्рдЯिрдХ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рд╣ै, рдЬो рднाрд░рддीрдп рдкрд░рдоाрдгु рдд्рд░рдп рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрдЧ्рдиि рд╢ृंрдЦрд▓ा рдХी рдЫрдаी рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╡ृрдж्рдзि рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рджुрд╢्рдорди рдХे рдаिрдХाрдиों рдХो рд╕рдЯीрдХрддा рд╕े рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиा рд╣ै। рдпрд╣ 10,000 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХी рджूрд░ी рддрдХ рдкрд░рдоाрдгु рдФрд░ рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рд╡ाрд░рд╣ेрдб्рд╕ рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЕрдЧ्рдиि-6 рдоें рдорд▓्рдЯी-рд╕्рдЯेрдЬ рд░ॉрдХेрдЯ рддрдХрдиीрдХ, рдЙрди्рдирдд рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдк्рд░рдгाрд▓ी, рдФрд░ рдирд╡ीрдирддрдо рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХिрдпों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

2. 5.5 рдЬрдирд░ेрд╢рди рдлाрдЗрдЯрд░ рдЬेрдЯ

рднाрд░рдд рдиे рдЕрдкрдиी рд╡ाрдпु рд╕ेрдиा рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП 5.5 рдЬрдирд░ेрд╢рди рдХे рд▓рдб़ाрдХू рд╡िрдоाрди рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдИ рд╣ै। рдпे рд╡िрдоाрди, рдЬिрдирдоें рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рд░рдбाрд░, рд╕्рдЯीрд▓्рде рддрдХрдиीрдХ, рдФрд░ рдЙрди्рдирдд рд╣рдеिрдпाрд░ рдк्рд░рдгाрд▓िрдпाँ рд╣ोंрдЧी, рдЪीрди рдФрд░ рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдЬैрд╕े рджेрд╢ों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рднाрд░рддीрдп рд╡ाрдпु рд╕ेрдиा рдХी рд╕рдЯीрдХрддा рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рдХो рдмрдв़ाрдПँрдЧे। рдЗрди рдЬेрдЯों рдоें рдирдИ рдПрдпрд░-рдЯू-рдПрдпрд░ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ों, рдмेрд╣рддрд░ рдЗंрдЬрди рдФрд░ рдЙрди्рдирдд рдПрд╡िрдпोрдиिрдХ्рд╕ рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ोрдЧी। 5.5 рдЬрдирд░ेрд╢рди рдХे рдЬेрдЯ рдоें рдл्рдпूрд▓ рдПрдлिрд╢िрдпेंрд╕ी рднी рдХाрдлी рдмेрд╣рддрд░ рд╣ोрдЧी, рдЬिрд╕рд╕े рд▓ंрдмी рджूрд░ी рддрдХ рд╣рдорд▓ा рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдоिрд▓ेрдЧी।

3. рджुрд░्рдЧा-2 рд▓ेрдЬрд░ рд╣рдеिрдпाрд░

рджुрд░्рдЧा-2 рд▓ेрдЬрд░ рд╣рдеिрдпाрд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी рднाрд░рдд рдХा рдПрдХ рдФрд░ рд╢ाрдирджाрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╣ै, рдЬो рджुрд╢्рдорди рдХे рд░ाрдбाрд░, рдоिрд╕ाрдЗрд▓, рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХो рдиिрд╢ाрдиा рдмрдиाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ै। рдЗрд╕ рддрдХрдиीрдХ рдоें рдЙрдЪ्рдЪ рд╢рдХ्рддि рд╡ाрд▓ी рд▓ेрдЬрд░ рдХिрд░рдгों рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рдХे рджुрд╢्рдорди рдХे рдоिрд╕ाрдЗрд▓ों рдФрд░ рдб्рд░ोрди рдХो рдирд╖्рдЯ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╣рдеिрдпाрд░ рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рддो рд╣ै рд╣ी, рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдпрд╣ рдПрдХ рдХिрдлाрдпрддी рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡ी рд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкाрдп рднी рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рдоें рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рдпा рдЕрди्рдп рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рд╣рдеिрдпाрд░ों рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд▓ाрдЧрдд рдЖрддी рд╣ै।

4. рдм्рд░рд╣्рдоोрд╕-2

рдм्рд░рд╣्рдоोрд╕-2 рдПрдХ рдЙрдЪ्рдЪ рдЧрддि рд╡ाрд▓ी рд╣ाрдЗрдкрд░рд╕ोрдиिрдХ рдХ्рд░ूрдЬ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рд╣ै, рдЬिрд╕े рднाрд░рдд рдФрд░ рд░ूрд╕ рдиे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рдоैрдХ 6 рдХी рдЧрддि рд╕े рдЙрдб़ाрди рднрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдЕрдд्рдпाрдзुрдиिрдХ рдиेрд╡िрдЧेрд╢рди рдФрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдм्рд░рд╣्рдоोрд╕-2 рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рджुрд╢्рдорди рдХे рдЬрд╣ाрдЬों, рдкрдирдбुрдм्рдмिрдпों, рдФрд░ рдаिрдХाрдиों рдХो рд╕рдЯीрдХрддा рд╕े рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдЦाрд╕िрдпрдд рдЗрд╕рдХी рдЧрддि рдФрд░ рд▓рдЪीрд▓ा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ै, рдЬो рдЗрд╕े рд╕рдоुрдж्рд░ी, рд╣рд╡ाрдИ рдФрд░ рднूрдоि рдЖрдзाрд░िрдд рджोрдиों рдоंрдЪों рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ी рдмрдиाрддी рд╣ै।

5. рд╣ाрдЗрдкрд░рд╕ोрдиिрдХ рдЧ्рд▓ाрдЗрдб рд╡्рд╣ीрдХрд▓ (HGV)

рднाрд░рдд рдиे рд╣ाрдЗрдкрд░рд╕ोрдиिрдХ рдЧ्рд▓ाрдЗрдб рд╡्рд╣ीрдХрд▓ (HGV) рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै, рдЬो рдз्рд╡рдиि рдХी рдЧрддि рд╕े рдкांрдЪ рдЧुрдиा (5 рдоाрдЪ) рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЧрддि рд╕े рдЙрдб़ाрди рднрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рджुрд╢्рдорди рдХे рдПंрдЯी-рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХो рдЪрдХрдоा рджेрдиा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рд╕рдЯीрдХрддा рд╕े рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╣ाрдЗрдкрд░рд╕ोрдиिрдХ рдЧ्рд▓ाрдЗрдб рд╡्рд╣ीрдХрд▓ рдХिрд╕ी рднी рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рддेрдЬ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдЧрддि рдФрд░ рдХ्рд╖рдорддा рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ рджुрд╢्рдорди рдХी рдХिрд╕ी рднी рд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдкाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд░рдгрдиीрддिрдХ рд╣рдеिрдпाрд░ рдмрди рдЬाрддा рд╣ै।

AAP рдпा BJP? рдирдП рд╕рд░्рд╡े рдоें рдХौрди рдЬीрдд рд░рд╣ा рд╣ै рджिрд▓्рд▓ी?

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рджिрд▓्рд▓ी рд╡िрдзाрдирд╕рднा рдЪुрдиाрд╡ 2025 рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╡िрднिрди्рди рд╕рд░्рд╡े рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рд╕ाрдордиे рдЖ рд░рд╣ी рд╣ैं, рдЬो рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╣рд▓рдХों рдоें рдЪрд░्рдЪा рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЗрдирдоें рд╕े рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдиाрдЙ рдЬेрд╡ीрд╕ी рдкोрд▓, рд╕ी-рд╡ोрдЯрд░ рд╕рд░्рд╡े рдФрд░ NACDOR рд╕рд░्рд╡े рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рд╕рдмрд╕े рдЕрд╣рдо рд╣ै। рдЗрди рд╕рд░्рд╡े рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рдоें рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдЖрдЧाрдоी рдЪुрдиाрд╡ों рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдХो рд▓ेрдХрд░ рдХрдИ рджिрд▓рдЪрд╕्рдк рдмिंрджुрдУं рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХी рдЧрдИ рд╣ै।

рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдиाрдЙ рдЬेрд╡ीрд╕ी рдкोрд▓: рдХрд░ीрдмी рдоुрдХाрдмрд▓ा

рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдиाрдЙ рдЬेрд╡ीрд╕ी рдкोрд▓ рдХे рдоुрддाрдмिрдХ, рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдЗрд╕ рдмाрд░ рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी (AAP) рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рдЬрдирддा рдкाрд░्рдЯी (BJP) рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдХрдб़ा рдоुрдХाрдмрд▓ा рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рд░्рд╡े рдоें рдпрд╣ рдЕрдиुрдоाрди рдЬрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХी рд╕ीрдЯों рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि, рд╕рд░्рд╡े рдоें рдпрд╣ рднी рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдорд╣िрд▓ा рд╡ोрдЯрд░्рд╕ рдЗрд╕ рдмाрд░ рдЪुрдиाрд╡ рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд╕рдХрддी рд╣ैं।

рдорд╣िрд▓ा рд╡ोрдЯрд░्рд╕ рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЧрдП рд╡ाрджे, рдЬैрд╕े рдоुрдл्рдд рд╕ेрд╡ाрдПं рдФрд░ рдХрд▓्рдпाрдгрдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдПं, рдЦाрд╕рдХрд░ рджिрд▓्рд▓ी рдХे рд╡ोрдЯрд░्рд╕ рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। рд╕рд░्рд╡े рдХा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдмाрд░ рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХी рд╕ीрдЯों рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЪुрдиाрд╡ рдкрд░िрдгाрдо рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдЕрдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ै рдФрд░ рдорд╣िрд▓ा рд╡ोрдЯрд░ों рдХा рд░ुрдЭाрди рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ोрдЧा।

рд╕ी-рд╡ोрдЯрд░ рд╕рд░्рд╡े: рдлिрд░ рд╕े AAP рдХी рд╕рд░рдХाрд░?

рд╕ी-рд╡ोрдЯрд░ рд╕рд░्рд╡े рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХो рдлिрд░ рд╕े рд╕рдд्рддा рдоें рдЖрдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рд░्рд╡े рдоें 51 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд▓ोрдЧों рдиे рдХрд╣ा рдХि рдЕрд░рд╡िंрдж рдХेрдЬрд░ीрд╡ाрд▓ рдХी рдкाрд░्рдЯी рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рд╕рдд्рддा рдоें рдЖ рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╡рд╣ीं, 42 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд▓ोрдЧों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдмाрд░ рд╕рдд्рддा рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рднाрдЬрдкा рджिрд▓्рд▓ी рдХी рд╕рд░рдХाрд░ рдмрдиा рд╕рдХрддी рд╣ै।

рджिрд▓्рд▓ी рдоें рднाрдЬрдкा рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рд░ुрдЭाрди рдмрдв़рдиे рдХा рдХाрд░рдг рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЬिрди рд▓ोрдЧों рдиे рд╕рдд्рддा рдмрджрд▓рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдЬрддाрдИ, рд╡े рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХी рдЬрдЧрд╣ рднाрдЬрдкा рдХो рдЕрдкрдиा рд╕рдорд░्рдерди рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╕рд░्рд╡े рдоें рдпрд╣ рднी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдмाрд░ рд╡िрдзाрдирд╕рднा рдЪुрдиाрд╡ों рдоें рднाрдЬрдкा рдХी рд╕ीрдЯें рдмрдв़ рд╕рдХрддी рд╣ैं। рд╣ाрд▓ांрдХि, рдХрд░ीрдм 10 рд╕े 15 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд▓ोрдЧों рдиे рдХрд╣ा рдХि рдЪुрдиाрд╡ рдкрд░िрдгाрдо рдХाрдлी рдЕрд╕рдоंрдЬрд╕ рдоें рд░рд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдЪुрдиाрд╡ рдХांрдЯे рдХी рдЯрдХ्рдХрд░ рд╡ाрд▓ा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

NACDOR рд╕рд░्рд╡े: рджрд▓िрдд рд╡ोрдЯрд░्рд╕ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдЬ्рдпाрджा 

рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рджрд▓िрдд рд╕ंрдЧрдардиों рдХे рдкрд░िрд╕ंрдШ (NACDOR) рдиे рджрд▓िрдд рд╕рдоुрджाрдп рдХे рд╡ोрдЯрд░्рд╕ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдПрдХ рд╕рд░्рд╡े рдХिрдпा, рдЬिрд╕рдоें рджिрд▓्рд▓ी рдХे 6,256 рд▓ोрдЧों рдХो рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЗрд╕ рд╕рд░्рд╡े рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рджрд▓िрдд рд╡ोрдЯрд░्рд╕ рдХा рдЭुрдХाрд╡ рдЗрд╕ рдмाрд░ рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХी рдУрд░ рдЕрдзिрдХ рд╣ै।

рд╕рд░्рд╡े рдоें рдкाрдпा рдЧрдпा рдХि 44 рдк्рд░рддिрд╢рдд рджрд▓िрдд рд╡ोрдЯрд░ рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХो рд╡ोрдЯ рджेрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдиा рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬрдмрдХि 32 рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЬрдкा рдФрд░ 21 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рд╣ैं। NACDOR рд╕рд░्рд╡े рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рджрд▓िрдд рд╕рдоुрджाрдп рдХी рддрд░рдл рд╕े рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХो 35 рд╕ीрдЯें рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рднाрдЬрдкा рдХो 28 рдФрд░ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХो рд╕ाрдд рд╕ीрдЯों рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдЪीрди рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдмीрдЪ 'рд╕ाрдЗрд▓ेंрдЯ рдпुрдж्рдз', рдкреЭें рд░िрдкोрд░्рдЯ

рди्рдпूрдЬ рдбेрд╕्рдХ: рдЖрдЬ рдХे рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдкрд░िрдкेрдХ्рд╖्рдп рдоें рдЪीрди рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдмीрдЪ рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдХेрд╡рд▓ рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдпा рдХूрдЯрдиीрддिрдХ рдирд╣ीं рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдЕрдм рдПрдХ "рд╕ाрдЗрд▓ेंрдЯ рдпुрдж्рдз" рдХे рд░ूрдк рдоें рдмрджрд▓ рдЪुрдХी рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдФрд░ рд╕ैрди्рдп рддाрдХрдд рдХो рд▓ेрдХрд░ рдиिрд░ंрддрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдЬाрд░ी рд╣ै।

1. рдЖрд░्рдЯिрдлिрд╢िрдпрд▓ рдЗंрдЯेрд▓िрдЬेंрд╕ (AI) рдХी рд░ेрд╕

рдЖрд░्рдЯिрдлिрд╢िрдпрд▓ рдЗंрдЯेрд▓िрдЬेंрд╕ рдпा рдХृрдд्рд░िрдо рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा, рдЪीрди рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдмीрдЪ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдХा рдХेंрдж्рд░ рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। AI рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рджोрдиों рджेрд╢ों рдХी рдЕрдкाрд░ рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рди рдХेрд╡рд▓ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рд╕ैрди्рдп рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоाрдорд▓ों рдоें рднी рдЗрд╕рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ै।

рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╕िрд▓िрдХॉрди рд╡ैрд▓ी рдФрд░ рдЕрди्рдп рддрдХрдиीрдХी рд╣рдмों рдиे AI рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдЬрдмрд░рджрд╕्рдд рдмрдв़ोрддрд░ी рдХी рд╣ै। рдЧूрдЧрд▓, рдоाрдЗрдХ्рд░ोрд╕ॉрдл्рдЯ, рдФрд░ рдПрдк्рдкрд▓ рдЬैрд╕ी рдХंрдкрдиिрдпाँ AI рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдЧ्рд░рдгी рд╣ैं। рд╡рд╣ीं, рдЪीрди рдиे рднी AI рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднाрд░ी рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рд╣ै। рдЪीрди рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕े 2030 рддрдХ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ AI рдиेрддा рдмрдирдиे рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд░рдЦा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЪीрди рдиे рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд╕ंрд╕्рдеाрдиों, рд╕рд░рдХाрд░ी рдк्рд░ाрдпोрдЬिрдд рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рднाрд░ी рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рд╣ै।

рдЖрд░्рдЯिрдлिрд╢िрдпрд▓ рдЗंрдЯेрд▓िрдЬेंрд╕ рдХी рд░ेрд╕ рдоें рдЪीрди рдиे рдПрдХ рдмрдб़ी рдЫрд▓ांрдЧ рднी рд▓рдЧाрдИ рд╣ै рдЖрдкрдХो рдмрддा рджें рдХी рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдЪीрди рдиे deepseekAI рд▓ॉंрдЪ рдХिрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдиे рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдЪैрдЯ рдЬीрдкीрдЯी рдХो рднी рдкीрдЫे рдЫोрдб़ рджिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрджрд░्рдн рдоें, AI рдХी рд░ेрд╕ рдЪीрди рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдмीрдЪ "рд╕ाрдЗрд▓ेंрдЯ рдпुрдж्рдз" рдХी рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрдб़ी рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै।

рдХ्рд╡ांрдЯрдо рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХी рд░ेрд╕

рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдПрдХ рдФрд░ рдРрд╕ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै, рдЬो рдЪीрди рдФрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдмीрдЪ рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдХा рдХेंрдж्рд░ рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдХाрдг्рдЯрдо рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рд╡рд╣ рддрдХрдиीрдХ рд╣ै рдЬो рдбेрдЯा рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдХे рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рддрд░ीрдХों рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рддेрдЬ рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ै। рдпрд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рд╕ाрдЗрдмрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдмрдбी рдбेрдЯा рд╕ेрдЯ्рд╕ рдХो рдк्рд░ोрд╕ेрд╕ рдХрд░рдиे рдоें рднी рдЗрд╕े рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдоाрдиा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै।

рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдХाрдг्рдЯрдо рд╢ोрдз рдоें рдиिрд╡ेрд╢ рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдв़ рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЬैрд╕े IBM, Google рдФрд░ Intel рдХाрдг्рдЯрдо рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рдХाрдг्рдЯрдо рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЧрджाрди рджेрдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ рднी рд╣ैं, рдЬो рдЗрд╕े рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рдоाрдирддी рд╣ैं।

рд╡рд╣ीं, рдЪीрди рдиे рднी рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдкрдиी рдкрдХрдб़ рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХाрдг्рдЯрдо рддрдХрдиीрдХों рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджिрдпा рд╣ै। рдЪीрди рдиे рдХाрдг्рдЯрдо рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХाрдг्рдЯрдо рд╕ंрдЪाрд░ рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рдЧрддि рдХी рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рдХाрдг्рдЯрдо рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рднी рдЕрдкрдиी рднूрдоिрдХा рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рддрдд्рдкрд░ рд╣ै।

рд╕ैрди्рдп рддाрдХрдд рдХी рд░ेрд╕

рд╕ैрди्рдп рд╢рдХ्рддि рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рднी рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рдЪीрди рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдиिрд░ंрддрд░ рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЕрдоेрд░िрдХा рдХा рд╕ैрди्рдп рдмрдЬрдЯ рджुрдиिрдпा рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд╣ै, рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕ैрди्рдп рддाрдХрдд рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рд╣ाрд▓ांрдХि, рдЪीрди рдиे рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдЕрдкрдиी рд╕ैрди्рдп рд╢рдХ्рддि рдоें рддेрдЬी рд╕े рд╕ुрдзाрд░ рдХिрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕े рдЖрдзुрдиिрдХ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдмрдб़े рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рд╣ै। рдЪीрди рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЕрдм рдЕрдкрдиे рд╕ैрди्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдХो рдЪुрдиौрддी рджेрдиे рдХा рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиे рд╕ेрдиा рдФрд░ рдиौрд╕ेрдиा рдХे рд▓िрдП рдирдП рддрдХрдиीрдХी рд╣рдеिрдпाрд░ों рдФрд░ рдоिрд╕ाрдЗрд▓ों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै।

рдпрд╣ "рд╕ाрдЗрд▓ेंрдЯ рдпुрдж्рдз" рдХेрд╡рд▓ рдЬрдоीрдиी рд╕ेрдиाрдУं рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЕрдм рдпрд╣ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдФрд░ рд╕ाрдЗрдмрд░ рдпुрдж्рдз рдХी рдУрд░ рднी рдмрдв़ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕ैрди्рдп рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдоें рдЙрди्рдирддि рдХी рд░ेрд╕, рдЦाрд╕ рддौрд░ рдкрд░ AI рдФрд░ рдб्рд░ोрди рддрдХрдиीрдХ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ, рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рдмрди рдЧрдИ рд╣ै।

рд╕्рдкेрд╕ рддाрдХрдд рдмреЭाрдиे рдХी рд░ेрд╕

рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рднी рдЗрд╕ рд╕ाрдЗрд▓ेंрдЯ рдпुрдж्рдз рдХा рдПрдХ рдЕрд╣рдо рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै। рдЕрдоेрд░िрдХा рдХा NASA рдФрд░ рдиिрдЬी рдХंрдкрдиिрдпाँ рдЬैрд╕े SpaceX, Blue Origin рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЕрди्рд╡ेрд╖рдг рдоें рдЕрдЧ्рд░рдгी рд╣ैं। рд╕्рдкेрд╕ рдЯेрдХ्рдиोрд▓ॉрдЬी рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдиे рдмрдб़े рдоिрд╢рдиों рдХो рдЕंрдЬाрдо рджिрдпा рд╣ै, рдЬैрд╕े рдХि рдоंрдЧрд▓ рдкрд░ рд░ोрд╡рд░ рднेрдЬрдиा рдФрд░ рдЪाँрдж рдкрд░ рдирдП рдЕрднिрдпाрди рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиा рдЖрджि।

рдЪीрди рднी рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдкीрдЫे рдирд╣ीं рд╣ै। рдЪीрди рдиे рдЕрдкрдиी рд╕्рдкेрд╕ рдПрдЬेंрд╕ी CNSA рдХे рддрд╣рдд рдХрдИ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоिрд╢рди рдХिрдП рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдХि рдЪाँрдж рдкрд░ рд░ोрд╡рд░ рднेрдЬрдиा рдФрд░ рдоंрдЧрд▓ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдкрд╣рд▓ी рд╕рдлрд▓ рд▓ैंрдбिंрдЧ рдХрд░рдиा। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдЪीрди рдиे рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡рдпं рдХे рд╕्рдкेрд╕ рд╕्рдЯेрд╢рди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рд╣ै, рдЬो рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рд╕्рдЯेрд╢рди (ISS) рд╕े рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╣ै।

рдпूрдкी рдХे рдЗрди рдЬिрд▓ों рдоें 5 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рд╕्‍рдХूрд▓ рд░рд╣ेंрдЧे рдмंрдж

рд▓рдЦрдирдК: рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдХрдИ рдЬिрд▓ों рдоें 5 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдиिрд░्рдгрдп рдЦाрд╕ рддौрд░ рдкрд░ рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рдорд╣ाрдХुंрдн рдоेрд▓े рдХे рджौрд░ाрди рднрдЧрджрдб़ рдЬैрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдФрд░ рдЯ्рд░ैрдлिрдХ рдХी рднाрд░ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдЪрд▓рддे рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдоौрдиी рдЕрдоाрд╡рд╕्рдпा рдХे рджिрди рд▓ाрдЦों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рдЧंрдЧा рд╕्рдиाрди рдХे рд▓िрдП рдЬुрдЯे рдеे, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХे рдЗрд▓ाрдХों рдоें рдЯ्рд░ैрдлिрдХ рдЬाрдо рдХी рд╕्рдеिрддि рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЧрдИ рдеी। рдЗрд╕े рджेрдЦрддे рд╣ुрдП, рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдиे рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХो рдмंрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджिрдпा।

рдЗрди рдЬिрд▓ों рдоें рд╣ोंрдЧे рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж:

рд╕ुрд▓्рддाрдирдкुрд░: рдорд╣ाрдХुंрдн рдХे рджौрд░ाрди рдЙрдордб़ी рднीрдб़ рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ां рдХे рдЬिрд▓ाрдзिрдХाрд░ी рдиे 30, 31 рдЬрдирд╡рд░ी рдФрд░ 1 рдлрд░рд╡рд░ी рдХो рд╕рднी рдмोрд░्рдб рдХे рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдЫुрдЯ्рдЯी рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдеी।

рдЬौрдирдкुрд░: 30 рдЬрдирд╡рд░ी рдХो рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджिрдпा рдЧрдпा, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ां рднी рдЯ्рд░ैрдлिрдХ рдЬाрдо рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЧंрднीрд░ рд╣ो рдЧрдИ рдеी।

рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी: рдорд╣ाрдХुंрдн рд╕े рд▓ौрдЯрдиे рд╡ाрд▓े рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рдХाрд╢ी рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдХे рджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдордб़ рдкрдб़े рдеे। рдЗрд╕ рдХाрд░рдг 23 рдЬрдирд╡рд░ी рд╕े 5 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ 12рд╡ीं рддрдХ рдХे рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж рдХрд░ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं। рд╢рд╣рд░ рдоें рднीрдб़ рдЗрддрдиी рдЬ्рдпाрджा рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै рдХि рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬीрд╡рди рдЕрд╕्рдд-рд╡्рдпрд╕्рдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै।

рдЪंрджौрд▓ी: рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी рд╕े рд╕рдЯे рдЪंрджौрд▓ी рдЬिрд▓े рдоें рднी 30 рдЬрдирд╡рд░ी рддрдХ рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХो рд▓ेрдХрд░ рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं।

рдЕрдпोрдз्рдпा: рдорд╣ाрдХुंрдн рдХे рдмाрдж рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рдЕрдпोрдз्рдпा рдоें рд░ाрдорд▓рд▓ा рдХे рджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкрд╣ुंрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं। рдпрд╣ां рднी рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рдХी рднाрд░ी рднीрдб़ рдХे рдХाрд░рдг 5 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рд╕рднी рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдк्рд░рддाрдкрдЧрдв़: рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ рд╕े рд╕рдЯी рд╕ीрдоा рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ां рднी рдмाрд╣рд░ी рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рдХा рджрдмाрд╡ рдЕрдзिрдХ рд╣ै। рдЗрд╕े рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдиे 5 рдлрд░рд╡рд░ी рддрдХ рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा।

рдЕंрдмेрдбрдХрд░рдирдЧрд░: рдЕंрдмेрдбрдХрд░рдирдЧрд░ рдоें 30 рдФрд░ 31 рдЬрдирд╡рд░ी рдХो рдЗंрдЯрд░рдоीрдбिрдПрдЯ рддрдХ рдХे рд╕्рдХूрд▓ рдмंрдж рд░рдЦрдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдиे рдпрд╣ рдХрджрдо рдорд╣ाрдХुंрдн рдХे рджौрд░ाрди рдЙрдордб़ी рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рднीрдб़ рдФрд░ рдЯ्рд░ैрдлिрдХ рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд▓िрдпा рд╣ै।

рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХी рддैрдпाрд░ी: рдЗрди рдЬिрд▓ों рдоें рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдиे рдЯ्рд░ैрдлिрдХ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рд╕ुрдзाрд░рдиे рдФрд░ рд▓ोрдЧों рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдЗंрддрдЬाрдо рдХिрдП рд╣ैं। рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдЫुрдЯ्рдЯी рдХा рдиिрд░्рдгрдп рдорд╣ाрдХुंрдн рдХे рджौрд░ाрди рдЬрдирд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдордж्рджेрдирдЬрд░ рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рднी рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рд╕े рдЕрдкीрд▓ рдХी рд╣ै рдХि рд╡े рдЕрдкрдиी рдпाрдд्рд░ा рдХे рджौрд░ाрди рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣ें рдФрд░ рдЯ्рд░ैрдлिрдХ рдиिрдпрдоों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░ें।

рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рдХी рдеी рдХाрд░рдЧिрд▓ рдпुрдж्рдз рдоें рднाрд░рдд рдХी рдорджрдж

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рдХाрд░рдЧिрд▓ рдпुрдж्рдз, рдЬो 1999 рдоें рднाрд░рдд рдФрд░ рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे рдмीрдЪ рд╣ुрдЖ, рдПрдХ рдРрд╕ा рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдеा рдЬिрд╕рдиे рджोрдиों рджेрд╢ों рдХो рднाрд░ी рдХ्рд╖рддि рдкрд╣ुंрдЪाрдИ। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рдпुрдж्рдз рдоें рднाрд░рдд рдХो рдЬीрдд рдоिрд▓ी, рдЗрд╕ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХे рджौрд░ाрди рднाрд░рдд рдХो рдЕрдк्рд░рдд्рдпाрд╢िрдд рд░ूрдк рд╕े рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕рд╣рдпोрдЧ рдоिрд▓ा, рдФрд░ рд╡рд╣ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдеा рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рд╕े। рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рдЕрдкрдиी рд╕ैрди्рдп рд╕рд╣ाрдпрддा рдФрд░ рдЙрди्рдирдд рддрдХрдиीрдХी рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рд╕ाрде рднाрд░рдд рдХी рдорджрдж рдХी, рдЬिрд╕рд╕े рднाрд░рдд рдХो рдХाрд░рдЧिрд▓ рдоें рдЬीрдд рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдоिрд▓ी।

рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдХी рдорджрдж рдХा рдорд╣рдд्рд╡

рдХाрд░рдЧिрд▓ рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рднाрд░рдд рдХो рдХрдИ рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкрдб़ा рдеा। рдПрдХ рддрд░рдл рдЬрд╣ां рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдиे рднाрд░рддीрдп рд╕ीрдоा рдоें рдШुрд╕рдкैрда рдХी рдеी, рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рддрд░рдл рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиा рдХे рдкाрд╕ рдХрдИ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХी рдХрдоी рдеी। рднाрд░рдд рдХे рдкाрд╕ рдЙрд╕ рд╕рдордп рджुрд╢्рдордиों рдХे рдмंрдХрд░ों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣рдеिрдпाрд░ рдирд╣ीं рдеे рдФрд░ рди рд╣ी рджुрд╢्рдорди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рд╕рд╣ी-рд╕рд╣ी рдЖрдХрд▓рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдЯोрд╣ी рд╡िрдоाрди рдеे। рдРрд╕े рдоें рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рднाрд░рдд рдХो рд╕ैрди्рдп рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा।

рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдХी рд╕ैрди्рдп рдорджрдж

рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рднाрд░рдд рдХो рдоोрд░्рдЯाрд░, рдЧोрд▓ा-рдмाрд░ूрдж, рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг, рд▓ेрдЬрд░ рдЧाрдЗрдбेрдб рдоिрд╕ाрдЗрд▓ें рдоुрд╣ैрдпा рдХрд░ाрдИ। рдЗрди рдоिрд╕ाрдЗрд▓ों рдХे рдЬрд░िрдП рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиा рдХो рджुрд╢्рдорди рдХे рдмंрдХрд░ों рдФрд░ рдаिрдХाрдиों рдкрд░ рд╕рдЯीрдХ рд╣рдорд▓ा рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдоिрд▓ी। рд╕ाрде рд╣ी, рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рднाрд░рддीрдп рд╡ाрдпु рд╕ेрдиा рдХो рдоिрд░ाрдЬ 2000 рд▓рдб़ाрдХू рд╡िрдоाрдиों рдХे рд▓िрдП рдоिрд╕ाрдЗрд▓ें рднी рдк्рд░рджाрди рдХीं, рдЬो рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╕ाрдмिрдд рд╣ुрдИं।

рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рднाрд░рдд рдХो рдЕрдкрдиी рдЙрди्рдирдд рд╣ेрд░ोрди рдЕрдирдоैंрдб рдПрд░िрдпрд▓ рд╡्рд╣ीрдХрд▓ (рдпूрдПрд╡ी) рдХी рднी рдЖрдкूрд░्рддि рдХी। рдпे рдб्рд░ोрди рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЯोрд╣ी рдЕрднिрдпाрдиों рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдП рдЧрдП, рдЬिрд╕рд╕े рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиा рдХो рджुрд╢्рдорди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рд╕рд╣ी-рд╕рд╣ी рдЖрдХрд▓рди рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдоिрд▓ी। рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рди рдХेрд╡рд▓ рдЙрдкрдХрд░рдг рдк्рд░рджाрди рдХिрдП, рдмрд▓्рдХि рднाрд░рддीрдп рд╕ैрдиिрдХों рдХो рдЗрди рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рднी рджिрдпा, рддाрдХि рдпुрдж्рдз рдоें рдЙрдирдХा рдЕрдзिрдХрддрдо рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे।

рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рджрдмाрд╡ рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдХी рдорджрдж

рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдХी рдорджрдж рдХी рдПрдХ рдФрд░ рдЦाрд╕ рдмाрдд рдпрд╣ рдеी рдХि рдпрд╣ рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рджрдмाрд╡ рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рд╣ुрдИ। рдХाрд░рдЧिрд▓ рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХो рд╕рдорд░्рдерди рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдХрдИ рджेрд╢ों рдиे рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдкрд░ рджрдмाрд╡ рдбाрд▓ा рдеा рдХि рд╡рд╣ рднाрд░рдд рдХो рд╕ैрди्рдп рдорджрдж рдиा рджे। рд▓ेрдХिрди рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдиे рдЗрд╕ рджрдмाрд╡ рдХो рдирдЬрд░рдЕंрджाрдЬ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рднाрд░рдд рдХो рдЕрдкрдиे рдкрд╣рд▓े рд╕े рдХिрдП рдЧрдП рдСрд░्рдбрд░ рдХे рддрд╣рдд рдЬрд▓्рдж рд╕े рдЬрд▓्рдж рд╣рдеिрдпाрд░ों рдХी рд╢िрдкрдоेंрдЯ рднेрдЬी। рдЗрд╕ рдорджрдж рдиे рднाрд░рдд рдХो рдПрдХ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рдмрдв़рдд рджिрд▓ाрдИ рдФрд░ рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиा рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рдоोрдб़ा।

рднाрд░рдд-рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рд╕ंрдмंрдз рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдордЬрдмूрдд

рдХाрд░рдЧिрд▓ рдпुрдж्рдз рдХे рджौрд░ाрди рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рджी рдЧрдИ рдорджрдж рдиे рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рд░िрд╢्рддों рдХो рдФрд░ рдордЬрдмूрдд рдХिрдпा। рдпрд╣ рдорджрдж рдХेрд╡рд▓ рд╕ैрди्рдп рд╕рд╣ाрдпрддा рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд░рд╣ी, рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕рдХे рдЬрд░िрдП рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХा рдордЬрдмूрдд рдЖрдзाрд░ рднी рдмрдиा। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд╕े рднाрд░рдд рдФрд░ рдЗрдЬрд░ाрдпрд▓ рдХे рдмीрдЪ рд╕ैрди्рдп рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоाрдорд▓ों рдоें рд╕рд╣рдпोрдЧ рдмрдв़ा рд╣ै। рдЖрдЬ рднी рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рд░рдХ्рд╖ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдШрдиिрд╖्рда рд╕ंрдмंрдз рд╣ैं।

рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдЯॉрдк-5 рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ, рдЬाрдиें рдлीрд╕

рдкрдЯрдиा: рдмिрд╣ाрд░ рдоें рдпрджि рдЖрдк рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╕े рдоेрдбिрдХрд▓ рдХी рдкреЭाрдИ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рдЖрдк рдпрд╣ां рдХे рдкांрдЪ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдоेрдбिрдХрд▓ рд╕ंрд╕्рдеाрди рдоें рдкреЭाрдИ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрди рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдоें рдПрдордмीрдмीрдПрд╕ рдХी реЮीрд╕ рджेрд╢ рдХे рдЕрди्рдп рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдоेрдбिрдХрд▓ рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рдеोреЬा рдХрдо рд╣ैं।

1. рдХрдЯिрд╣ाрд░ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдПंрдб рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓

рдХрдЯिрд╣ाрд░ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдмिрд╣ाрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдХрдЯिрд╣ाрд░ рд╢рд╣рд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ MBBS, MD, рдФрд░ MS рдЬैрд╕ी рдкोрд╕्рдЯрдЧ्рд░ेрдЬुрдПрдЯ рдХोрд░्рд╕ेрд╕ рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдХॉрд▓ेрдЬ рдоेрдбिрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рд░рдЦрддा рд╣ै। рдЖрдк рдЪाрд╣ें рддो рдпрд╣ां рдоेрдбिрдХрд▓ рдХी рдкреЭाрдИ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдлीрд╕: рдЬрдирд░рд▓ рдХैрдЯेрдЧрд░ी рдХे рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП MBBS рдХी рдХुрд▓ рдлीрд╕ рд▓рдЧрднрдЧ ₹1.55 рдХрд░ोрдб़ (₹1,55,00,000) рд╣ै।

2. рд▓ॉрд░्рдб рдмुрдж्рдзा рдХोрд╢ी рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ, рд╕рд╣рд░рд╕ा

рд▓ॉрд░्рдб рдмुрдж्рдзा рдХोрд╢ी рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕рд╣рд░рд╕ा рдоें рд╕्рдеिрдд рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ंрд╕्рдеाрди рд╣ै। рдпрд╣ MBBS рдХोрд░्рд╕ 66 рдорд╣ीрдиे рдХा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें 12рд╡ीं рдоें 50% рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЕंрдХ рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП।

рдлीрд╕: рдЗрд╕ рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें MBBS рдХोрд░्рд╕ рдХी рдХुрд▓ рдлीрд╕ рд▓рдЧрднрдЧ ₹54 рд▓ाрдЦ рд╣ै рдФрд░ рд╣рд░ рд╕ाрд▓ ₹12 рд▓ाрдЦ рдХी рдлीрд╕ рдЖрддी рд╣ै।

3. рдоाрддा рдЧुрдЬрд░ी рдоेрдоोрд░िрдпрд▓ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдФрд░ рд▓ाрдпрди्рд╕ рд╕ेрд╡ा рдХेंрдж्рд░ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓, рдХिрд╢рдирдЧंрдЬ

рдпрд╣ рдХॉрд▓ेрдЬ 1990 рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдЖ рдеा рдФрд░ рдпрд╣ рд╕िрдЦ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╕рдоुрджाрдп рдХे рдЯ्рд░рд╕्рдЯ рдж्рд╡ाрд░ा рдЪрд▓ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ां MBBS, MD, MS, рдФрд░ рдбिрдк्рд▓ोрдоा рдХोрд░्рд╕ेрд╕ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं।

рдлीрд╕: MBBS рдХोрд░्рд╕ рдХी рдлीрд╕ рд▓рдЧрднрдЧ ₹16 рд▓ाрдЦ рд╕ाрд▓ाрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╣ॉрд╕्рдЯрд▓ рдФрд░ рдЦाрдиे рдХा рдЦрд░्рдЪ рднी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै।

4. рдиाрд░ाрдпрдг рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдПंрдб рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓, рд╕ाрд╕ाрд░ाрдо (NMCH)

рдиाрд░ाрдпрдг рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕ाрд╕ाрд░ाрдо рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдиिрдЬी рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдпрд╣ рдХॉрд▓ेрдЬ рд╡ीрд░ рдХुंрд╡рд░ рд╕िंрд╣ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕े рд╕ंрдмрдж्рдз рд╣ै рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдЖрдпोрдЧ (NMC) рдж्рд╡ाрд░ा рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै।

рдлीрд╕: MBBS рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд▓ाрдиा рдлीрд╕ ₹10 рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рд╣ॉрд╕्рдЯрд▓ рд╢ुрд▓्рдХ ₹4 рд▓ाрдЦ рдФрд░ рдПрдбрдоिрд╢рди рдЪाрд░्рдЬ ₹50,000 рдЕрд▓рдЧ рд╕े рд╣ोрддे рд╣ैं।

5. рдкрдЯрдиा рд╣ोрдо्рдпोрдкैрдеिрдХ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдФрд░ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓

рдпрд╣ рдмिрд╣ाрд░ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ोрдо्рдпोрдкैрдеिрдХ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдпрд╣ां BHMS (рдмैрдЪрд▓рд░ рдСрдл рд╣ोрдо्рдпोрдкैрдеिрдХ рдоेрдбिрдХрд▓ рд╕ाрдЗंрд╕ेрд╕) рдХोрд░्рд╕ рдХी рдкेрд╢рдХрд╢ рдХी рдЬाрддी рд╣ै।

рдлीрд╕: рдЗрд╕рдХी рдлीрд╕ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЕрдзिрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдХॉрд▓ेрдЬ рдХी рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкोрд░्рдЯрд▓  (phmchpatna.com) рдкрд░ рдЬाрдХрд░ рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░ рдХो рдХрд░ें 5 рдоंрдд्рд░ों рдХा рдЬाрдк, рдзрди рдХी рд╣ोрдЧी рд╡рд░्рд╖ा

рдзрд░्рдо рдбेрд╕्рдХ: рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░ рдХा рджिрди рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдоाрддा рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХी рдкूрдЬा рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рджिрди рдпрджि рдЖрдк рдЗрди 5 рд╡िрд╢ेрд╖ рдоंрдд्рд░ों рдХा рдЬाрдк рдХрд░ेंрдЧे, рддो рдЖрдкрдХे рдШрд░ рдоें рд╕рдоृрдж्рдзि рдФрд░ рдзрди рдХी рд╡рд░्рд╖ा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдЙрди 5 рдоंрдд्рд░ों рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рджिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░ рдХे рджिрди рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЬाрдк рдХрд░рдиा рдмेрд╣рдж рд▓ाрднрдХाрд░ी рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ैं।

1. рдоंрдд्рд░ 1:

реР рд╢्рд░ीं рд╣्рд░ीं рдХ्рд▓ीं рдд्рд░िрднुрд╡рди рдорд╣ाрд▓рдХ्рд╖्рдо्рдпै рдЕрд╕्рдоांрдХ рджाрд░िрдж्рд░्рдп рдиाрд╢рдп рдк्рд░рдЪुрд░ рдзрди рджेрд╣ि рджेрд╣ि рдХ्рд▓ीं рд╣्рд░ीं рд╢्рд░ीं реР

рдпрд╣ рдоंрдд्рд░ рдзрди, рд╕рдоृрдж्рдзि рдФрд░ рд╕рдордЧ्рд░ рд╕ुрдЦ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рд╣ै। рдЗрд╕ рдоंрдд्рд░ рдХा рдЬाрдк рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╢ुрдХ्рд░рд╡ाрд░ рдХे рджिрди рдХрд░ें рдФрд░ рдпрд╣ рдоंрдд्рд░ рдЖрдкрдХे рдШрд░ рдоें рдзрди рдХी рдХрдоी рдХो рджूрд░ рдХрд░ेрдЧा рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХा рд╡ाрд╕ рдмрдв़ेрдЧा।

2. рдоंрдд्рд░ 2:

реР рд╢्рд░ी рдорд╣ाрд▓рдХ्рд╖्рдо्рдпै рдЪ рд╡िрдж्рдорд╣े рд╡िрд╖्рдгु рдкрдд्рди्рдпै рдЪ рдзीрдорд╣ि рддрди्рдиो рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдк्рд░рдЪोрджрдпाрдд् реР

рдпрд╣ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХे рдоंрдд्рд░ों рдоें рд╕े рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоंрдд्рд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рдоंрдд्рд░ рдХा рдЬाрдк рдХрд░рдиे рд╕े рдоां рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХी рдХृрдкा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕ुрдзाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।

3. рдоंрдд्рд░ 3:

реР рд╣्рд░ीं рд╢्рд░ीं рдХ्рд░ीं рд╢्рд░ीं рдХुрдмेрд░ाрдп рдЕрд╖्рдЯ-рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдордо рдЧृрд╣े рдзрдиं рдкुрд░рдп рдкुрд░рдп рдирдоः

рдпрд╣ рдоंрдд्рд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХुрдмेрд░ рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣ै, рдЬो рдзрди рдХे рджेрд╡рддा рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдоंрдд्рд░ рдХे рдЬाрдк рд╕े рдШрд░ рдоें рдзрди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕ंрдХрдЯ рджूрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।

4. рдоंрдд्рд░ 4:

реР рднृрдЧुрд░ाрдЬाрдп рд╡िрдж्рдорд╣े рджिрд╡्рдп рджेрд╣ाрдп рдзीрдорд╣ि рддрди्рдиो рд╢ुрдХ्рд░ рдк्рд░рдЪोрджрдпाрдд्

рдпрд╣ рдоंрдд्рд░ рд╢ुрдХ्рд░ рдЧ्рд░рд╣ рдХो рдк्рд░рд╕рди्рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рд╢ुрдХ्рд░ рдЧ्рд░рд╣ рдХा рдЕрдЪ्рдЫा рдк्рд░рднाрд╡ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╡िрдд्рддीрдп рд╕्рдеिрддि рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдЕрд╕рд░ рдбाрд▓рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдоंрдд्рд░ рдХा рдЬाрдк рдХрд░рдиे рд╕े рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдПं рджूрд░ рд╣ोрддी рд╣ैं।

5. рдоंрдд्рд░ 5:

рдКँ рд╢्рд░ींрд╣्рд░ीं рд╢्рд░ीं рдХрдорд▓े рдХрдорд▓ाрд▓рдпे рдк्рд░рд╕ीрдж рдк्рд░рд╕ीрдж рд╢्рд░ीं рд╣्рд░ीं рд╢्рд░ीं рдКँ рдорд╣ाрд▓рдХ्рд╖्рдоीै рдирдоः

рдпрд╣ рдоंрдд्рд░ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдоाрддा рдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рдкूрдЬा рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЬाрдк рдХрд░рдиे рд╕े рдШрд░ рдоें рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХा рд╡ाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рд╕ुрджृрдв़ рд╣ोрддी рд╣ै।

рдлрд▓ोрджी рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдиे рд▓рдЧाрдпा AAP рдХे рд╣ाрд░-рдЬीрдд рдХा рдЕрдиुрдоाрди?

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рджिрд▓्рд▓ी рд╡िрдзाрдирд╕рднा рдЪुрдиाрд╡ 2025 рдХे рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЗрд╕ рдмाрд░ рджिрд▓рдЪрд╕्рдк рдоुрдХाрдмрд▓ा рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдлрд▓ोрджी рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рд╕े рдЬुрдб़े рд╕ूрдд्рд░ों рдХे рдоुрддाрдмिрдХ, рдЗрд╕ рдмाрд░ рдЪुрдиाрд╡ рдоें рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी (AAP) рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рдЬрдирддा рдкाрд░्рдЯी (BJP) рдХे рдмीрдЪ рдХрдб़ी рдЯрдХ्рдХрд░ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ै, рд╣ाрд▓ांрдХि рджिрд▓्рд▓ी рдЪुрдиाрд╡ 2025 рдХी рдХुрдЫ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ीрдЯों рдкрд░ рдЦाрд╕ा рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै।

рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХी рд╕ंрднाрд╡िрдд рд╡ाрдкрд╕ी

рдлрд▓ोрджी рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЗрд╕ рдмाрд░ рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХी рд╡ाрдкрд╕ी рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдЬрддाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рддौрд░ рдкрд░ AAP рдХो 36 рд╕े 38 рд╕ीрдЯों рддрдХ рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ैं, рд╣ाрд▓ांрдХि рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдпрд╣ рднी рдоाрдиा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рднाрдЬрдкा рдХो 31 рд╕े 33 рд╕ीрдЯों рдХे рдмीрдЪ рд╣ाрд░ рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкрдб़ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдмाрд░ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдмрд╣ुрдд рдХрдордЬोрд░ рдк्рд░рддीрдд рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╕ीрдЯ рдоिрд▓рдиे рдХा рдЕрдиुрдоाрди рд╣ै।

рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдЬीрдд рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा

рджिрд▓्рд▓ी рдХी рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЕрд░рд╡िंрдж рдХेрдЬрд░ीрд╡ाрд▓ рдХा рдоुрдХाрдмрд▓ा рднाрдЬрдкा рдХे рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╡рд░्рдоा рдФрд░ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рд╕ंрджीрдк рджीрдХ्рд╖िрдд рд╕े рд╣ै। рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЕрд░рд╡िंрдж рдХेрдЬрд░ीрд╡ाрд▓ рдХी рдЬीрдд рдХो рд▓ेрдХрд░ 65/85 рдкैрд╕े рддрдХ рдХे рднाрд╡ рд▓рдЧाрдП рдЧрдП рд╣ैं, рдЬो рдЙрдирдХी рдЬीрдд рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХो рджрд░्рд╢ाрддे рд╣ैं। рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╡рд░्рдоा, рдЬो рдкूрд░्рд╡ рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рд╕ाрд╣िрдм рд╕िंрд╣ рд╡рд░्рдоा рдХे рдмेрдЯे рд╣ैं, рдФрд░ рд╕ंрджीрдк рджीрдХ्рд╖िрдд, рдЬो рд╢ीрд▓ा рджीрдХ्рд╖िрдд рдХे рдмेрдЯे рд╣ैं, рдЗрди рджोрдиों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдХेрдЬрд░ीрд╡ाрд▓ рдХी рд╕्рдеिрддि рдордЬрдмूрдд рдмрддाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।

рдЬंрдЧрдкुрд░ा рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдордиीрд╖ рд╕िрд╕ोрджिрдпा рдХी рдЪुрдиौрддी

рдЬंрдЧрдкुрд░ा рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдЗрд╕ рдмाрд░ рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХे рд╡рд░िрд╖्рда рдиेрддा рдФрд░ рдкूрд░्рд╡ рдЙрдкрдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдордиीрд╖ рд╕िрд╕ोрджिрдпा рдХी рдЬीрдд рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдЬрддाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рд╕िрд╕ोрджिрдпा рдиे рдкрдЯрдкрдб़рдЧंрдЬ рд╕ीрдЯ рдХो рдЫोрдб़рдХрд░ рдЬंрдЧрдкुрд░ा рд╕े рдЪुрдиाрд╡ рд▓рдб़ा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЦिрд▓ाрдл рднाрдЬрдкा рдХे рддрд░рд╡िंрджрд░ рд╕िंрд╣ рдоाрд░рд╡ाрд╣ рдФрд░ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдлрд░рд╣ाрдж рд╕ूрд░ी рдХी рдЪुрдиौрддी рд╣ोрдЧी। рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдордиीрд╖ рд╕िрд╕ोрджिрдпा рдХी рдЬीрдд рдХे рднाрд╡ 55/70 рдкैрд╕े рддрдХ рд╣ैं, рдЬो рдЙрдирдХी рдЬीрдд рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХो рджрд░्рд╢ाрддे рд╣ैं।

рдкрдЯрдкрдб़рдЧंрдЬ рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдЕрд╡рдз рдУрдЭा рдХी рдЙрдо्рдоीрдж

рдкрдЯрдкрдб़рдЧंрдЬ рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдиे рдЪрд░्рдЪिрдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЕрд╡рдз рдУрдЭा рдХो рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ рдмрдиाрдпा рд╣ै। рдУрдЭा рдХा рдоुрдХाрдмрд▓ा рднाрдЬрдкा рдХे рд░рд╡िंрджрд░ рд╕िंрд╣ рдиेрдЧी рдФрд░ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдЕрдиिрд▓ рдЪौрдзрд░ी рд╕े рд╣ोрдЧा। рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЕрд╡рдз рдУрдЭा рдХी рдЬीрдд рдХे рд▓िрдП 37/47 рдкैрд╕े рддрдХ рдХे рднाрд╡ рд▓рдЧाрдП рдЧрдП рд╣ैं, рдЬो рдЗрд╕ рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдЙрдирдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рдордЬрдмूрдд рдмрддाрддे рд╣ैं।

рдХाрд▓рдХाрдЬी рд╕ीрдЯ рдкрд░ рдЖрддिрд╢ी рдоाрд░्рд▓ेрдиा рдХी рдЙрдо्рдоीрдж

рджिрд▓्рд▓ी рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ीрдЯों рдоें рд╕े рдПрдХ рдХाрд▓рдХाрдЬी рдкрд░ рднी рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдХी рдиिрдЧाрд╣ें рдЯिрдХी рд╣ुрдИ рд╣ैं। рдЖрдо рдЖрджрдоी рдкाрд░्рдЯी рдХी рдЙрдо्рдоीрджрд╡ाрд░ рдФрд░ рджिрд▓्рд▓ी рдХी рдоौрдЬूрджा рд╢िрдХ्рд╖ा рдоंрдд्рд░ी рдЖрддिрд╢ी рдоाрд░्рд▓ेрдиा рдЗрд╕ рд╕ीрдЯ рдкрд░ рднाрдЬрдкा рдХे рд░рдоेрд╢ рдмिрдзूрдб़ी рдФрд░ рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХी рдЕрд▓рдХा рд▓ांрдмा рд╕े рдоुрдХाрдмрд▓ा рдХрд░ेंрдЧी। рд╕рдЯ्рдЯा рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЖрддिрд╢ी рдХी рдЬीрдд рдХे рднाрд╡ 25/33 рдкैрд╕े рд╣ैं, рдЬो рдЙрдирдХी рдордЬрдмूрдд рд╕्рдеिрддि рдХो рджрд░्рд╢ाрддे рд╣ैं।